Reportage NK dammen

Thomas Sijtsma 9 januari 2023, 14:10

De wedstrijdleider zet de klokken in werking op het NK dammen in Wageningen, hier bij de partij tussen Jan Groenendijk en Ron Heusdens (rechts). Beeld ANP

Een nachtmerrie met rondvliegende damstenen, uren rekenen en lange partijen analyseren; het NK dammen blijkt een mentale uitputtingsslag.

Dat het Nederlands kampioenschap dammen een slopend toernooi is, behoeft volgens de veertien deelnemers geen uitleg. Ze spelen in een Wagenings hotel dertien partijen in tien dagen. Maar ook buiten de partijen om zijn ze bijna onafgebroken met dammen bezig. De sport laat hen niet los.

En dat eist zijn tol. Zondagochtend verscheen Hein Meijer twintig minuten te laat aan het bord. Haar in de war, schoenveters los en met zijn handpalmen wrijvend in de ogen. Na afloop verklaarde de gedesoriënteerde ‘IJzeren Hein’, spelend met een verdedigende stelling die even ondoordringbaar is als het IJzeren Gordijn, na het ontbijt in een nachtmerrie terecht te zijn gekomen. Damstenen vlogen in het rond, Meijer op zijn knieën erachteraan, het zweet gutsend van zijn voorhoofd. De hotelreceptie belde hem uit de slaap nadat meerdere mensen van de organisatie ongerust op de deur hadden geklopt.

Voormalig wereldkampioen Ton Sijbrands zei decennia geleden al dat hij soms twee dagen moest bijkomen van een zware pot. Jannes van der Wal pendelde ooit voor een NK in Utrecht heen en weer tussen Groningen en Zwolle omdat hij in de trein in slaap was gevallen en in een dam-droom verstrikt raakte. Niemand heeft aan een mensenleven genoeg om het volledige damspel te doorgronden.

‘Als damspeler beschik je over een onbeperkt denkvermogen’

“Het toernooi is behoorlijk zwaar”, zegt Jan Groenendijk (24), koploper en regerend Europees kampioen. Wedstrijden van vijf à zes uur vormen geen uitzondering, over een zet kan hij gerust twintig minuten nadenken. “Tijdens een partij ben je voortdurend aan het berekenen. Bij elke steen bedenk je alle mogelijke variaties en afwijkingen en dat reken je vijftien tot twintig zetten vooruit. Als damspeler beschik je over een onbeperkt denkvermogen. De radertjes in het hoofd zijn niet te stoppen.”

Tijdens de partijen dwalen verschillende spelers door de ruimte. Met de handen op de rug of in de zakken ijsberen ze van wand naar wand, soms de blik werpend op een ander speelbord. Tussendoor turen ze naar buiten om ruimte te geven aan eigen gedachten. Alleen een hoestje van een tegenstander of het rinkelende geluid uit de hotelkeuken onderbreken de serene stilte.

Groenendijk krijgt het wel voor elkaar om de avonduren ook nog wat anders te doen: tijd besteden aan zijn masterstudie natuur- en sterrenkunde. Na het NK heeft de internationaal grootmeester een tentamen, vlak na een deadline voor een projectverslag over Monte Carlo-simulaties, een techniek die analytisch onmogelijke problemen numeriek oplost door middel van steekproeven.

Bondstrainer en deelnemer Alexander Baliakin (61) lijdt onder de mentale uitputtingsslag die een NK is. Voor elke partij analyseert de nummer twee van de ranglijst vijftig wedstrijden van zijn opponent. De eerste nachten slaapt de achtvoudig Nederlands kampioen en drievoudig kampioen van de Sovjet-Unie elf uur. “Een NK voelt vooraf als een vakantie, maar het is helemaal geen vakantie. Ik moet voortdurend vechten. Nergens kraken mijn hersenen zo hard als hier.”

Vrije val in aantal leden van de bond

Groenendijk, bij afwezigheid van de inmiddels gestopte Roel Boomstra ook favoriet voor de wereldtitel, ziet tijdens een partij stenen uit zichzelf verschuiven. “Ze bewegen en staan weer stil. Dat gaat vanzelf en ik kan het niet stoppen.”

Nederland bleek door de schorsing van de Russen en Wit-Russen onklopbaar op het laatste EK. De hele top-4 bestond uit Nederlanders. Toch maken dammers zich zorgen over de toekomst. Sinds de jaren tachtig maakt de bond een vrije val door in het aantal leden. Van de 10.000 destijds zijn er nog minder dan 4000 over.

Volgens Groenendijk en zijn collega’s is het wachten op een damequivalent van The Queen’s Gambit. Door de serie op Netflix heeft de schaaksport in de coronaperiode een jaloersmakende impuls gekregen.

Fred Ivens, de bijna 80-jarige perschef van het NK, heeft een andere oplossing. “Overal ter wereld wordt online heel veel porno gekeken. Als al die mensen die uren steken in online dammen, dan heeft de sport geen problemen meer voor de toekomst.”

Het NK duurt nog tot en met donderdag.

Lees ook: Roel Boomstra, de beste dammer ter wereld, stopt ermee, mede omdat er geen Russen mogen meedoen

Roel Boomstra stopte eind 2022 op zijn 29ste met professioneel dammen. In januari vorig jaar werd hij nog voor de derde keer wereldkampioen. Boomstra kijkt met trots terug. Maar ook met een ander gevoel: ‘De internationale top is uitgedund’.