Peter van der Meeren • 8 maart 2025, 7:21 • Sport

Harm Wiersma, donderdag in het hart van 'zijn' Leeuwarden. Foto: Niels de vries

"Zesvoudig wereldkampioen Harm Wiersma (71) vindt dammen nog steeds mateloos fascinerend, maar stopt na dit seizoen"

"Harm Wiersma (71) vindt dammen nog steeds mateloos fascinerend, maar stopt wel","Landstitel laatste doel" "Peter van der Meeren"

"Een bord met tien keer tien vakjes en twintig witte en twintig zwarte schijven. Dammen. De denksport bepaalt al ruim zestig jaar het leven van Harm Wiersma. Altijd weer die ene vraag: wat is de beste zet? Een gesprek over fascinatie, 137.842 mailtjes, een bijzondere titel én stoppen."

"Harm Wiersma, donderdag in het hart van 'zijn' Leeuwarden."

"Het vriendelijke verzoek is om het alleen over dammen te hebben. Dus niet over bijvoorbeeld de politieke loopbaan van Harm Wiersma (Leeuwarden, 13 mei 1953) en de huidige ontwikkelingen in de wereld. Over zijn denksport valt genoeg moois te vertellen. Bijvoorbeeld dit: Wiersma was in 1974 speler van Huizum, dat er voor de eerste en tot nu toe laatste keer in slaagde het nationaal kampioenschap voor clubteams naar Friesland te halen. 51 jaar later is hij kopman van Damcombinatie Fryslân, het tiental dat deze maand tracht dat huzarenstukje voor de tweede keer te volbrengen."

"Zesvoudig wereldkampioen Wiersma (getrouwd, vader van drie kinderen) glimlacht bij die gedachte; de nog immer markante snor krult omhoog. De landstitel zou een fraai laatste kroontje zijn op een van hoogtepunten bol staande carrière. Laatste kroontje inderdaad, want Wiersma hangt het dambord en bijbehorende schijven na dit seizoen aan de spreekwoordelijke wilgen. ,,Ik geef er veel voor en dat kost energie. Het gaat ten koste van andere dingen.’’

"Messcherp geheugen"

"Hij beschikt nog altijd over een messcherp geheugen.

 ,,Veel spelers pakken na afloop van hun partij de notatie erbij om de partij te analyseren. Ik kan mijn partij uit mijn hoofd naspelen. Na een sneldamtoernooi op twintig borden kon ik me alle zetten herinneren.’’

"Wiersma tikt aan de zijkant van zijn hoofd. ,,Maar de harde schijf is op een gegeven moment wel vol. Het gaat er ook om wat je wílt onthouden. Een partij die niet goed is verlopen, blijft me lang bij. Je kunt een nederlaag een dieptepunt noemen, maar een dieptepunt is in zekere zin ook een hoogtepunt. Dat herinner ik me scherper dan bijvoorbeeld het feit dat ik op m’n twaalfde voor de eerste keer Nederlands kampioen werd.’’

"Een wonderkind? Die term zal gebruikt zijn, maar ik voelde me geen buitenbeentje"

"Op verzoek gaat hij nog verder terug in de tijd. ,,Mijn allereerste partij speelde ik tegen mijn vader, Chris. Ik was negen. Op zondag liep ik met het bord naar de slaapkamer van mijn ouders en dan gingen mijn vader en ik dammen.’’

,,Ik mocht beginnen met vijf schijven meer. Hoe beter ik werd, hoe minder schijven voordeel ik kreeg. Al snel begon ik ook gewoon met twintig schijven. Mijn vader merkte dat ik er kijk op had en nam me mee naar de club. Als jongetje van tien versloeg ik een oud-kampioen. Ik had flink zitten oefenen en ik denk dat de oudere mannen mij destijds wel wat onderschatten.’’

"Dat laatste was snel voorbij. Wiersma verbaasde de damwereld.,,Een wonderkind? Ach, die term zal weleens gebruikt zijn, maar ik voelde me geen buitenbeentje. Ik mocht net zo lief voetballen, als linksbuiten bij Blauw Wit ‘34. Maar toen het snel goed ging, kreeg ik wel het besef dat het bijzonder was. Ik ging minder voetballen en meer dammen en kreeg op zaterdagen vrij van school om aan damtoernooien mee te kunnen doen. Het zal indruk hebben gemaakt, maar dat kreeg ik niet mee. Dammen kreeg destijds wel veel media-aandacht en ik dus ook. Al die verhalen in de krant, dat vond ik wel leuk.’’

"Ook goed in legpuzzels"

"Het heeft allemaal te maken met inzicht, zegt Wiersma, die in 1972 de eerste van in totaal acht Nederlandse titels behaalde. ,,Op jonge leeftijd was ik ook al goed in legpuzzels. Ik zag de patronen, de verbanden. In het algemeen heb ik altijd de interesse gehad om te willen weten hoe dingen in elkaar zitten.’’

,,Nu betreur ik dat ik wat school betreft de weg van de minste weerstand heb gekozen, omdat ik de meeste tijd in dammen wilde steken. Ik heb spijt dat ik niet een ander vak heb geleerd. Ik had ook verdieping in iets anders willen vinden, in psychologie bijvoorbeeld. Denken over denken, denken over dingen. Daarin moet ik het evenwicht zien te bewaren. Soms heb ik te veel aan mijn hoofd.’’

"Het is een rommelige tijd. Ik kan begrijpen dat veel mensen momenteel in de war zijn"

"Wiersma wijst op zijn laptop. ,,Ik hou alles intensief bij en praat er via mails en app-groepen over mee. Kijk: 137.842 mailtjes.’’ Hij trekt zich de huidige ontwikkelingen in de wereld aan. ,,Ik vind het lastig om mee om te gaan. Het is een rommelige tijd. Ik kan begrijpen dat veel mensen momenteel in de war zijn. Dat komt door alle indrukken die ze op zich af krijgen. Probeer er maar eens een touw aan vast te knopen.’’

"Terug naar dammen. Wat is daar leuk aan? ,,De absolute diepgang van het spel, dat wordt enorm onderschat. Al die varianten en altijd weer de vraag: wat is de beste zet? Dat fascineert mij mateloos’’, aldus Wiersma. "

,,Je kunt een interessante vergelijking maken met schaken. Daar is enorm veel onderzoek naar gedaan. De huidige computers zijn veel sterker dan schakers. Bij dammen niet! In het eindspel wel, want daarvan bevat de database alle varianten met acht schijven. Maar voor het overige niet. Dammen kent miljoenen varianten. Ik kom zelfs nu nog wel een stand tegen die ik nooit eerder in mijn leven heb gezien. Daarom vind ik dit al zestig jaar zo’n intrigerende bezigheid.’’

"Dat heeft mede te maken met zijn karakter.

,,Ik speel altijd voor de winst en probeer telkens iets speciaals te doen om mijn tegenstanders op een dwaalspoor te brengen. Je hebt ook mensen die hun hele leven saai spelen, op remise. Dat zou mij niet boeien.’’ "Een creatieve romanticus? ,,Ja. Ik behoor tot de categorie die het belangrijk vindt om een mooie partij te spelen. Dat komt ook door de tijd waarin ik ben opgegroeid. Jaren zestig, zeventig. Vrijheid. Door de komst van de computer dreigt de romantiek en de creativiteit te verdwijnen. Niet alleen in het dammen, maar bijvoorbeeld ook in de muziek. Vroeger werd er echt gitaar gespeeld, nu heb je de kans dat je iets hoort wat uit een computer komt.’’

‘Heelmiddel voor de geest’

"Wiersma (ook groot liefhebber van films) beschouwt dammen als ‘heelmiddel voor de geest’. Hij citeert een bevriend psycholoog, tevens dammer. ,,Het is veel meer dan een spel. Het verenigt de eeuwige tegenstellingen van de ziel, waar geen tijd en geen ruimte heerst. Die tegenstellingen worden geconcretiseerd door de beperkte tijd, de klok, en de ruimte, het bord. Het is een spirituele bezigheid die het bewustzijn verruimt en tegenstellingen overstijgt. Dammen geeft mij richting. Ik moet oppassen dat ik er niet in verzuip.’’ "Ik ben nooit bang geweest om letterlijk gek te worden van dammen"

"Dat gevaar ligt op de loer, erkent Wiersma. ,,Als ik tijdens een partij de winst laat lopen, kan ik daar dagen last van hebben. Nu nog steeds. Onlangs heb ik een competitiewedstrijd verloren. Dat overkomt me zelden. Ik bleef te lang op winst spelen en verknalde het. Ik ben dan een tegenstander van mijn eigen instelling. Dat neem ik mezelf kwalijk.’’

"Hij zit vervolgens tot diep in de nacht na te denken over wat er zich op het bord heeft afgespeeld. ,,Dat is niet goed, want dan begint het op een obsessie te lijken. Ik ben overigens nooit bang geweest om letterlijk gek van dammen te worden.’’

"Sport is veranderd"

"Wiersma heeft zijn sport zien veranderen. ,,Vooral door computers en AI. Ik had trouwens in 1984 al een computer, maar ik denk liever zelf over een zet na. Het is ook gezond om met je hoofd bezig te blijven. Natuurlijk merk ik dat ik geen twintig meer ben. Ik ben soms minder scherp, maar desondanks ben ik, net als alle toppers, van een heel ander niveau. Veel meer inzicht, veel meer kennis. Ik zie soms dammers die een glad gewonnen stand naar remise laten lopen. Hoe is het mogelijk, denk ik dan?’

"Verwar dit niet met arrogantie. ,,Ik heb me nooit onoverwinnelijk gevoeld. Ik heb er altijd keihard voor moeten werken. Ik ben nog altijd een vechter die het onderste uit de kan wil halen.’’ Hij lacht. ,,Ook tegen een computer. Het mooiste is om het denken van een computer te beïnvloeden, net zo lang tot je wint. Laatst lukte me dat op het kleine bord met 64 velden. Ik kwam met varianten waarmee ik de computer in de maling nam. Dan moet je van goede huize komen. Toen het was gelukt, had ik lol.’’

"Wereldkampioen? Tja, wat niet kan, maar ik wil me er niet meer helemaal op toeleggen"

"Zou hij nu nog wereldkampioen kunnen worden? ,,Tja, wat niet kan. Maar dan zou ik me er helemaal op toe moeten leggen en daar heb ik geen zin meer in. Dan gaat het ten koste van mijn omgeving. Ik ben nu 71, andere dingen vragen aandacht. Ik heb veel ‘achterstallig onderhoud’, zoals onze tuin en mijn werkruimte opruimen.’’

,,Ik vind dat ik nog steeds tot de beste vijf dammers van de wereld behoor. Maar dat zie je niet terug op de ranking, omdat ik wat mindere resultaten heb behaald. Dat vind ik het nadeel van de ratinglijsten. Ik kan fantastisch spelen, maar als de tegenstander goed verdedigt en remise weet te maken, zie je dat goede spel niet terug in die lijst.’’"Nog één ambitie: met Damcombinatie Fryslân de strijd om de landstitel winnen. 

Zaterdag de tweede ronde in de play-offs (thuis tegen Witte Van Moort) en op 22 maart de finale in het nationaal denksportcentrum te Utrecht. Wiersma kijkt er naar uit. Daarna is het als landelijk wedstrijddammer dus over en uit. ,,De druk, het verwachtingspatroon, voelt niet zwaar, maar het is genoeg geweest. Uiteraard blijf ik de ontwikkelingen binnen de sport nauwgezet volgen.’’ ""Is Harm Wiersma (zijn moeder is inmiddels 100) bang om ouder te worden? ,,Nee. Alle tijden hebben hun charmes.’’

"Brengt Damcombinatie Fryslân landstitel na halve eeuw weer naar Leeuwarden?"

Harm Wiersma achter het bord in gepeins verzonken. Zijn 56 jaar jongere tegenstander Matheo Boxum (links) kijkt toe, net als Wijnand Ankersmit, penningmeester en teamleider bij DC Fryslân. Foto: Henk Jan Dijks

"Schuivend naar de titel"