shashki35 Vologda ru

Евгений Ватутин

Evgenij Watoetin

Rekenen in dammen.

Werkboek met opgaven

voor trainen van rekenvermogen.

Deel 1. Klassieke standen.

Rekenen in dammen

Rekenvermogen is een van de sleutelkenmerken van het niveau van damvakmanschap. Positionele manoeuvres, tactische botsingen, realisatie van het voordeel en het eindspel – dit alles is onmogelijk zonder rekenen.

(p.212 “Theorie en praktijk van dammen”, J. Sjaus, E. Buzjinskij).

Het idee om dit boek te schrijven kreeg ik in 1988, wanneer de trainingsmethodiek om rekencapaciteit te vergroten duidelijke vruchten ging afwerpen in mijn werk als trainer van de Sportschool nr. 11 in Minsk. Ook ging mijn eigen spelniveau duidelijk vooruit. Meteen wil ik mijn dank uitbrengen aan al diegenen die hun bijdrage hebben geleverd aan de publicatie van dit boek door hun inspanningen tijdens trainingen, hun enthousiasme en fanatieke liefde voor het damspel. Dat zijn mijn leerlingen: grootmeesters Olga Kamyshleeva, Aleksandr Bulatov, Sergei Nosevich, meesters Natalia Gerasimovich, Ludmila Volkova, Oleg Gurov, Pavel Iljin, Philip Markevich, Andrei Moiseev, Denis Votechovski, meester-kandidaten Natalia Trepakova, Anna Alshvang en Aleksei Lisichenok.

Een doorslaggevende impuls om de stof voor het boek voor te bereiden, kreeg ik in 1995. Tijdens zijn voorbereidingen voor de wedstrijd tegen A. Schwartzman vroeg A. Gantwarg aan mij of hij met onze databank aan tactische ideeën en rekenstellingen zou mogen werken. Opeens bleek dat de combinaties min of meer goed waren uitgewerkt, terwijl de rekenstellingen absoluut niet geordend of gesystematiseerd waren. Vanaf dat moment begon ik alle stof grondig te bestuderen en in het kaart te brengen.

Tegelijkertijd bestudeerde ik dam- en schaakboeken en vergeleek ik meningen van de auteurs met mijn eigen ideeën. In deze publicatie heb ik uit de volgende werken geput:

1). V. Vigman “Plezier van creatief spel”, 1986. (Russisch dammen)

2). J. Sjaus “Lessen in dammen”, 1985.

3). J.Sjaus, E. Buzjinskij “Theorie en praktijk van het dammen”, 1985.

4). I. Koeperman “Op zwarte diagonalen”, 1970.

5). V. Zak (beroemde schaaktrainer), “De wegen naar perfectie”, 1988.
Een bron van inspiratie vond ik ook in uitspraken van de grootmeesters J.R. Capablanca, R. Réti, E. Lasker, A. Kotov en anderen.

Al in mijn jeugd viel mij de merkwaardige scheiding op tussen het combinatie- en positiespel. Onafscheidelijkheid van deze twee elementen van het spel ligt voor de hand – juist de zwakke plekken van de positie vormen aanleiding voor het tactische spel. De namen van de boeken spreken al voor zich:
I. Koeperman – “Tactisch spel in dammen”, “School voor damcombinaties”, 1973, “Combinaties bij de opening op 100 velden”, 1970,

“Combinatiespel in dammen”, 1976, “Strategie in dammen”, 1964, “Positiespel op het damveld”, 1974,
G. Hatskevich, V. Boelat, V. Svizinski – “Combinaties in dammen”, 1984,
V. Agafonov – “Combinatie. Dammen.”, 1984.
Dit wekte mijn verbazing des te meer omdat deze boeken waren geschreven als lesboeken voor het damspel. In de later uitgegeven boeken van R. Lesjtjinskij “Strategie en tactiek in dammen”, 1998, en E. Buzjinkij “Strategie en tactiek in het damspel”, 1997, laten de namen zien hoe onafscheidelijk deze twee elementen van het spel zijn.

Ik denk dat deze scheiding ontstaan is in de jaren 1950-1960. De Sovjet damspelers stapten van het dambord met 64 velden over naar het dambord met 100 velden en terwijl ze al over de nodige rekenvaardigheden beschikten, hadden ze te weinig kennis van tactische ideeën en positiespel.

Het is belangrijk op te merken dat rekenen in het Russische damspel heel anders is dan op het bord met 100 velden. Op het grotere bord is de omvang van het rekenwerk veel hoger en zijn er aanzienlijk meer tactische mogelijkheden. Zijn mening daarover deelt de zesvoudige wereldkampioen I. Koeperman (“Op zwarte diagonalen”,1970, p. 110): “De keuze van een zet in het Russische damspel vereist altijd concrete en nauwkeurige berekening van varianten. Op het bord van 100 velden is zo’n berekening lang niet altijd nodig, soms kan die zelfs schadelijk zijn: er zijn zoveel mogelijkheden dat nauwkeurige berekening nooit kan lukken, en de zet moet worden gekozen uitgaande van het algemene beeld en algemene overwegingen”.

Hier durf ik het wel enigszins oneens te zijn met de geachte patriarch. De laatste 35 jaar hebben het damspel aanzienlijk verrijkt met nieuwe kunstgrepen, ideeën en strategische schema’s, waardoor het spelen veel concreter is geworden. Vandaag de dag is het doel van rekenen niet alleen het bereiken van een doorslaggevend voordeel, maar ook het vastpinnen van een zekere zwakte in de positie van de opponent, alsook de mogelijkheid om de opponent in een moeilijke stand te manoeuvreren.

Het hedendaagse spel reikt verder dan controleren of de positie naar de gewenste eindstand te brengen is, het is ook nodig om rekening te houden met alle tactische (combinaties, dreigingen en offers), positionele en psychologische kenmerken.

Vanzelfsprekend moet er aandacht worden geschonken aan studies van positionele kunstgrepen, oplossingen van combinaties en berekeningen van eindstanden. Het is echter ook ontzettend belangrijk de eigen kennis en vaardigheden in de praktijk te weten brengen, en op eigen creativiteit te bouwen. Het is noodzakelijk gevonden ideeën te leren integreren en tactische (combinaties, dreigingen en offers) en positionele elementen te verenigen. Dat is precies mijn doel bij het schrijven van dit boek. Dit doel kan uitsluitend bereikt worden door permanent te werken aan je rekencapaciteit tijdens de training.

Dus, hoe moet het woord “rekenen” gedefinieerd worden?
Het denkpatroon voor het kiezen van een zet (in de leermethodiek van de Sportschool nr. 11 van Minsk) is het volgende:

Nadat de opponent een zet heeft gemaakt:

1. Controleer uw tactische mogelijkheden (combinaties, dreigingen en offers).

2. Kies de beste positionele zet.

3. Controleer tactische mogelijkheden van uw opponent als reactie op de door u gekozen zet (combinaties, dreigingen en offers).

“Elke zet vereist controle, hoe vanzelfsprekend die zet ook mag lijken” – J.R. Capablanca.

“Nadat u klaar bent met berekenen van varianten... moet u in de eerste plaats de voorgenomen zet op het notitieformulier schrijven. Nadrukkelijk vóórdat u de zet maakt! Ik heb veel van mijn collega’s geobserveerd en heb gezien dat de meeste grootmeesters de zet eerst noteren en alleen daarna die zet ook op het bord maken. Slechts enkelen doen dat andersom.” – А. Kotov.

Een nuttig advies!

Berekenen van een stelling betekent dus het volgen van het denkpatroon voor het kiezen van een zet, niet voor één zet echter, maar voor een aantal zetten, voor zover nodig.

Wat is dus noodzakelijk om ver en nauwkeurig te kunnen rekenen?

Ten eerste: het is nodig om een goede voorstelling te hebben van de posities waar verschillende varianten naartoe leiden. Als bepaalde schijven onterecht “verdwijnen” of juist “verschijnen” in het denkbeeld van de speler of als de speler de posities “droomt”, dan is het erg moeilijk om nauwkeurige berekeningen van de stelling te maken.

L. Ginar – A. Baliakin, WK 1986

V. Vigman “Sjasjki” nr. 6 1986:

„36. ...14-20 ?? Wellicht de meest tragische zet in het leven van A. Baliakin. Na de sterkste voortzetting 36. ...2-7! is de doorgeschoten voorpost van zwart op 37 indirect verdedigd: 37.36-31? 18-23! 38.29x27 37-41 etc. 37.36-31 zoals A. Baliakin later uitlegde, dacht hij een combinatie te hebben gezien op 37. ...22-27 38.31x42 (38.31x13 was hem gewoon ontgaan) 38. ...27-32 39.38x27 18-23 40.29x18 20x47 37. ... 37-42 38.38x47 en ondanks het kunnen volhouden tot de 71ste zet moest zwart toch opgeven...”

Een zeker criterium is het vermogen om “blind” te kunnen spelen. Als de speler een blinddampartij tot het einde weet te brengen zonder enkele fout in de positie van schijven te maken, dan is dat ontzettend goed.

Ten tweede: het is noodzakelijk om over een toereikende uitrusting aan positionele kunstgrepen en schema’s, alsook kennis van typische combinaties, offers en standaard eindspelen te beschikken. Want alles puur uit uw hoofd zelfstandig berekenen, is simpelweg onmogelijk.

Y. Koyfman – A. Mogilianski, WK 1997

Vanzelfsprekend was Koyfman bekend met dit theoretisch eindspel, maar blijkbaar kon hij het zich niet goed herinneren of was hij door vermoeidheid in de war geraakt. 79.47-42? Deze zet wint als de dam zich op de velden 10, 19 of 5 bevindt. Het was nodig om te wachten 79.44-50 14-20 80.47-42 10-15 (80. ...36-41 81.42-37 36x32 82.50-28x) 81.50-33 15-04 (81. ...36-41 82.42-37 41x32 83.38-47x) 82.42-37 met de overwinning. 79. ...14-20! 80.44-33 20-3 gelijkspel, omdat 81.42-37 (81.33-28 3-20) 3-26!=

Een eigenaardige oplossing vond de nu al tienvoudige wereldkampioen A. Tsjizjov. Hij heeft ongeveer 100 typische klassieke standen bestudeerd en nu, wanneer hij “klassiek” speelt, heeft hij een onbetwistbaar voordeel ten opzichte van zijn tegenstanders. Samen met zijn bliksemsnelle rekenvermogen, heeft deze spelbenadering tot ongeëvenaarde sportuitslagen geleid.

Ten derde: het is nodig om snel te leren rekenen want de bedenktijd voor uw zetten in een dampartij is beperkt – slechts 2 uur voor 50 zetten (in de regionale toernooien is deze tijd zelfs korter). Dat betekent dat u gemiddeld over 2 minuten en 24 seconden per zet beschikt. Het is duidelijk dat het onmogelijk is in deze korte tijd zes tot zeven zetten nauwkeurig vooruit te berekenen in een stelling met veel varianten.

Waar kunt u extra tijd mee winnen?

1. Probeer 10-15 minuten voor aanvang van de partij aan te komen om u rustig te voelen en goed te kunnen concentreren.

2. Werk nauwgezet aan uw repertoire aan openingen en de link tussen de opening en het middenspel. Daardoor zult u de eerste 15 tot 20 zetten binnen 15 tot 30 minuten kunnen maken. Er moet opgemerkt worden dat dit speltempo in de opening wenselijk is, maar het is geen absolute waarheid! In sommige partijen moet u ook al vóór de 15de zet rekenen.

.

E.Watoetin – A. Valiuk, Wit-Rusland 1998

21. …14-19 de partij ontwikkelde zich overeenkomstig de tweede partij van de match A. Tsjizjov – T. Sijbrands 1990. Ik kon me herinneren dat dit ongeveer het moment was waar Tsjizjov een fout maakte en een schijf verloor. Het lukte me maar niet om het juiste moment en de manier waarop voor de geest te halen. Er zat niks anders op dan zelf te gaan rekenen. Ik besteed er 90 minuten (!) aan, maar het lukte me om de stelling helemaal te doorgronden. Ik kreeg een voordeel en ondanks ernstige tijdnood heb ik kunnen winnen.

22.47-42! (22.34-29? 19x30 23.35x24 leidt tot de positie uit de partij A. Tsjizjov – T. Sijbrands. Verder volgde 23. ...1-6 24.47-42 4-10 25.44-40 [25.42-37 10-14 26.24-20 15x24 27.29x20 17-21 28.26x17 12x32 29.38x27 25-30] ...28-32 26.27-21 [de combinatie biedt geen redding 27.24-19 13x24 28.29x20 25x14 29.33-28 22x35 30.31x2 15-20 31.38x27 20-24 32.2x30 35x24] ...16x27 27.40-34 18-23 28.29x18 12x23 etc., zwart won.)

22. ...19x30 23.35x24 01-06

(23. ...27-32 24.27-21 16x27 25.42-37 ++/--)

24.42-37 09-14 25.44-40 04-09 26.49-44 17-21 27.26x17 12x32 28.38x27 07-12 29.48-42 12-17 30.31-26 22x31 31.36x27 18-22 32.27x18 13x22 33.42-38 16-21 34.24-20 15x24 35.34-30 25x45 36.44-40 45x34 37.39x10 28x48 38.10-04 48x31 39.04x36 2-0

V. Zak raadt aan om op de volgende manier aan uw openingsrepertoire te werken:

“U moet een selectie maken van partijen die bij het gekozen repertoire aan openingen passen. Deze partijen schrijft u over in een notitieblok, vanzelfsprekend zonder bijhorende commentaren. Laat u deze partijen ongeveer een maand liggen zodat uw visuele herinneringen van de geciteerde commentaren in de brontekst vervagen. En dan begint u aan analyse.

Met deze aanpak kunt u de kwaliteit van uw rekenwerk beoordelen door beide analyses te vergelijken. In het begin zullen de conclusies natuurlijk weinig troost bieden. In de loop der tijd echter zal uw opgedane ervaring vruchten afwerpen en uiteindelijk zal uw eigen analyse het niveau van het commentaar in de brontekst bereiken.

Doordenken en opstellen van uw werkmethode voor openingen is een uiterst serieuze zaak... Mensen met een uitstekend geheugen kunnen zich de luxe veroorloven om gebruik te maken van een grote variëteit aan openingen. Voor de meeste mensen zal het echter niet werken.

U kunt ervoor kiezen om een beperkt aantal openingen heel erg diep te bestuderen, wat, zoals al eerder aangegeven is, de overgang naar een gunstig middelspel op basis van een gezond strategisch plan vergemakkelijkt. In elk geval moet u dagelijks de nodige werkstof selecteren: zoek de nodige partijen die u in de afgelopen jaren in toernooien en wedstrijden hebt gespeeld bij elkaar en schrijf ze over. Noteer ook interessante ideeën uit verzamelingen van lang vervlogen toernooien. Voeg daar de in de literatuur beschikbare commentaren aan toe. Daarna kunt u beginnen aan het analytisch onderzoek van de verzamelde stof. Nadat u dit werk hebt verricht, zult u ervaren dat zelfs het meest moderne referentieboek niet alle nuances van de onderzochte variant zo nauwkeurig en uitgebreid kan belichten.

Hoogstwaarschijnlijk zal de verrijking door nieuwe ideeën die bij deze opening horen genoeg aanleiding vormen om de gepubliceerde analyses aan kritiek te onderwerpen. Als resultaat zult u de gevonden analyses verscherpen, terwijl de nieuw verworven inzichten de beoordeling van een variant ingrijpend kunnen veranderen. Op deze manier worden theoretische “nieuwtjes” geboren (p. 131, “De wegen naar perfectie”).

In de laatste jaren kiezen veel spelers ervoor om geen theoretische posities te spelen. Vanaf de eerste zetten proberen zij een nieuw spel te provoceren, zelfs als dat minder “contactgericht” is. En de tegenstander is in dit geval gedwongen zelf na te denken.

1. De vraag van doorslaggevend belang – wat en hoe moet worden berekend?

Uitgaande van hun eigen ervaring bepalen de sterkste spelers van de wereld moeiteloos die momenten wanneer nauwkeurige berekeningen vereist zijn en wanneer er tijd aan besteed kan worden.

Nadat u de tactische mogelijkheden van uw kant hebt gecontroleerd, gaat u over tot de keuze van een positioneel plan. Daarbij houdt u rekening met de eigenschappen van de positie, de tegenstander en de streefuitslag voor de partij. Op basis daarvan bepaalt u één of meerdere zetten die u gaat berekenen. Op zijn beurt heeft de tegenstander ook een aantal voortzettingen. Op zijn antwoorden hebt u uw eigen plan. Als u dit visueel wilt voorstellen, dan resulteert zo’n denkproces in een afbeelding die erg aan een boom doet denken.

A. Tsjizjov – J. van der Wal, WK 1990

J. Bastiaannet:

1. 1. 35. ...17-22? 36.37-32 22x31 37.36x27 en nu:

   1. 37. ...7-12 38.45-40 23-29 39.33x24 18-23 40.30-25 19x30 41.32-28 23x21 42.26x10 30-35 43.25-20 met de overwinning voor wit.

   2. 37. ...7-11 38.33-28! 18-22 39.27x20 16-21 40.26x17 11x44 41.45-40 44x24 42.20x18 ook met de overwinning voor wit.

2. 35. ...7-11? 36.37-31 en nu:

   1. 36. ...17-21 37.26x17 11x22 38.31-26 22x31 39.36x27 6-11 40.33-28 21x23 41.26x6 2-0

   2. 36. ...17-22 37.26-21! 23-28 38.31-26 22x31 39.26x37 16x27 40.33x31

   3. 36. ...23-28 37.33x22 17x28 38.27-21 (34-29 18-22, 16-21, 11x35 [E.W.]) 38. ...16x27 39.31x33 19-23 40.33-29 met de hoop op gelijkspel voor zwart.

3. 35. ...7-12 36.37-32 en nu:

   1. 36. ...23-29? 37.33x24 18-23 (niet beter lijkt: 37. ..19-23 38.45-40 6-11 39.36-31 14-20 40.30-25 20x29 41.25-20 13-19 42.32-28 23x21 43.34x14 etc.) 38.24-20! 14x25 39.39-33 en nu:

      1. 39. ...13-18 40.36-31 4-10 (6-11 41.45-40! etc.) 41.15x4 6-11 42.4x22 17x39 43.34x43 25x34 44.32-28 23x21 45.26x8 16-21 en nu niet mogelijk 46.8-2? 34-39! (46. ...21-26! 47.2x6 26x37 48.43-39! 37-42 49.39-34 42-48 50.6-39 wit behaalt een mooie overwinning) met gelijkspel, maar 46.43-38! met zekere overwinning.

      2. 39. ...12-18 40.33-29! 6-11 41.36-31! 17-22 42.26-21! 22-28 43.21-17 28x26 44.17x6 het eindspel leidt zeker tot winst voor wit.

   2. 36. ...6-11! en nu:

      1. 37.33-29 23-28 38.32x23 19x28 en na 39.45-40 17-22! 40.36-31 12-17 41.30-25 28-32! 42.27x38 16-21 etc., beter 39.36-31 met onduidelijke positie.

      2. 37.33-28 23-29 38.34x23 18x29 39.39-34 (na 39.39-33 29x38 40.32x43 12-18 41.43-39 14-20! 42.15x24 18-23 43.27-22 23x32 44.36-31 17x28 45.31-27 32x21 46.26x6 28-32 etc.) 39. …29x40 40.45x34 12-18 41.34-29 14-20(!) 42.15x24 4-9 43.36-31 18-22 44.27x18 13x33 45.24x4 33x35 46.4-18 17-22 47.18x27 35-40 48.27-22 49.22x6 45-50 overwinning voor wit is mogelijk.”

Op de afbeelding ziet het er zo uit:

De varianten die u berekent vormen een ‘boom’: de hoofdvoortzetting krijgt ‘takken’. Vertakkingen kunnen nog complexer zijn. Berekenen van de hoofdvoortzettingen is van doorslaggevend belang. Het is echter net zo belangrijk om ook de zijvarianten nauwkeurig te controleren: één fout kan de hele boom laten ‘omvallen’.

Bij het berekenen moet u vooral naar gedwongen voortzettingen zoeken”. (J. Sjaus, E. Buzjinskij “Theorie en praktijk van het dammen” p. 215)

Het is erg belangrijk om te kunnen “snoeien” in secundaire voortzettingen zodat uw ‘boom’ niet uitgroeit tot het woeste oerwoud. Hoe minder zijvarianten er zullen zijn op uw ‘rekenboom’, hoe dieper u de positie zult kunnen berekenen. Vanzelfsprekend zult u veel aan dit element van rekenen moeten werken.

Wanneer u verschillende varianten berekent, besteed dan aandacht aan de varianten die zo onverwacht zijn dat de tegenstander ze uit het oog verliest. Zoek naar de voortzettingen waarin u uw tegenstander om de tuin kunt leiden. Vaak worden combinaties met een aantal slagen in de eerste of eropvolgende zet overgeslagen. Offers zijn ook dikwijls moeilijk te traceren, vooral positionele offers die op de lange termijn gericht zijn. Niet zelden worden er fouten gemaakt in stellingen met grote ingewikkelde “heen- en weerslagen” in de loop van een combinatie.

.

V. Svizinski

1.29-23 18x38 2.27x18 12x32 3.37x28 26x37 4.41x32! 38x27 5.28-23 19x28 6.30-24 20x29 7.34x1!

“Juist deze snelheid in het vinden van verborgen mogelijkheden in de positie is een van de meest belangrijke criteria voor het fijne meesterschap…” (V. Zak, p. 100 “De wegen naar perfectie”)

“Uit de analyse van gemaakte rekenfouten kan de volgende conclusie worden getrokken: er worden minder fouten gemaakt bij het berekenen van de voortzetting die veel zetten telt maar toch gedwongen blijkt te zijn. Daarentegen blijven zetten zonder slagen en tussenzetten, alsook onverwachte combinatieslagen van de tegenstander, vaak een blinde vlek ook voor de begaafde schaker”. (V. Zak, p. 100 “De wegen naar perfectie”)

1. Diegenen die een goede fysieke conditie hebben, wordt aangeraden om naar tactische mogelijkheden en positionele ideeën te zoeken in de bedenktijd van de tegenstander.

Ten vierde: het is noodzakelijk om over goede fysieke conditie te beschikken, omdat het dagelijks omgaan met de druk van stressvolle inspanningen gedurende 5 tot 6 uur in een periode van 9 tot 17 dagen niet makkelijk is. Als u zich lichamelijk slechter gaat voelen, dan zijn de misrekeningen haast onvermijdelijk, wat zonder meer tot slechtere uitslagen gaat leiden.

Probeert u gezond te leven, en discipline na te streven in rust, eten en sporten. De sterkste damspelers van de wereld gaan met dit vraagstuk verschillend om. De tienvoudige wereldkampioen A. Tsjizjov houdt zich bezig met joggen terwijl A. Baliakin voor zwemmen kiest. Velen spelen met plezier voetbal.

Ik vind het nodig nog een belangrijke opmerking te plaatsen. Besteed niet meer dan 30 tot 45 minuten aan de analyse van de gespeelde partij, omdat de bespreking die verder gaat u de mogelijkheid om uw zinnen te verzetten, ontneemt. Misschien krijgt u zelfs moeilijkheden met slapen. Het is wijs om aan de volgende dag te denken.

Ten vijfde: het is nodig om de juiste psychologische instelling te hebben voor het toernooi – met verlangen om te strijden, de wens om te gaan rekenen, met rust en vertrouwen in eigen krachten. Het spel moet u plezier schenken!

Ten slotte, wil ik volledigheidshalve graag de mening van J. Sjaus met u delen (p. 115 “Lessen in dammen”):

“De rekentechniek onder de knie krijgen is bijzonder moeilijk. De beste training daarvoor is de praktijk.

... de hoofdprincipes van het rekenen:
1). Het is belangrijk om een duidelijk en ondubbelzinnig doel vast te stellen: datgene wat u op dit moment probeert te bereiken. Zonder dit weet u niet wat en hoe u moet berekenen. Het doel wordt vastgesteld op basis van de beoordeling van de positie.
2). Het is nodig om mogelijke acties van de tegenstanders en uw eigen zetten nauwkeurig in varianten in te delen. Sommige varianten kunnen vertakkingen krijgen. Leer om niet verdwaald te raken in dit ingewikkelde systeem.
3). Bij rekenen moet u zoeken naar dreigingen die mogelijkheden van uw tegenstander beperken, want als u geen gedwongen voortzetting kunt toepassen, dan kunt u ook geen gebruik maken van rekenen. De sleutelrol hierin spelen aanvallen, combinaties en scherpe uitvallen.
4). Bij berekenen van zetten moet u continu zoeken naar combinaties en offers – niet alleen voor uzelf maar ook voor uw tegenstander.
5). Het is nuttig om uw rekenwerk te blijven checken om fouten te vermijden alsook om uw analyse te verdiepen.
6). Rekenen is erg belangrijk in de partij. U moet eraan wennen om niet te lang na te denken – dit is helaas een typische fout ook voor sterke dammers. We hebben al eerder opgemerkt dat het, als een “verleidelijke” variant op niets lijkt uit te lopen en er geen winst te vinden is, beter is om rekenen te staken. De bedenktijd in de dampartij is immers beperkt. Deze tijd kan daarom beter gebruikt worden bij het bereken van daaropvolgende zetten.”

Als de speler niet over een goed voorbereid openingsrepertoire beschikt, niet snel genoeg rekent, niet besluitvaardig is in de keuze van een plan of van één variant uit een aantal gelijkwaardigen, dan komt hij onvermijdelijk in tijdnood terecht. In tijdnood maakt elke speler fouten, ook een wereldkampioen.

.

A. Schwartzman – A. Tsjizjov 1ste partij WK-match 1998.

A. Schwartzman “Shashechny mir” nr. 5/6 1998:

“45.46-41? door gebrek aan tijd durfde ik de gedwongen voortzetting niet aan: 45.38-33 10-14 (anders 46.33-29 23-28 47.36-31, 48.46-41, 49.29-24x) en verder 45-40, 33-29, 40-35, 34-30, 29-24, en hoogstwaarschijnlijk de overwinning. 45. ...06-11 46.41-37 11-17 47.37-32 17-21 48.48-42 10-14 49.42-37 15-20 50.34-30! 21-26 51.32x21 16x27 de tijdnood is afgelopen. Er is veel tijd. De positie lijkt kansloos voor zwart. Ik maak de meest natuurlijke zetten in aanloop naar het gestelde doel.
52. 37-32 03-08 53.38-33 08-13 en hier, na meer dan halfuur nadenken kom ik tot mijn schrik tot de ontdekking dat het geplande 54.32-27 14-19 55.25x14 19x10 56.45-40 10-14 57.40-34 14-19! niet tot de overwinning leidt. In de partij heb ik in elk geval geen overwinning kunnen vinden …
54.45-40 17-21 55.40-34 als 55.33-28 13-19 56.36-31 20-24 57.40-35 21-26 58.31-27 24-29, en wit kan niet winnen 55. ...13-19 56.34-29 23x34 57.30x39 19-23 58.33-28 23-29 59.28-22 20-24 60.22-18 14-20! Op 60. ...14-19? 61.25-20 24x15 62.18-12x 61.25x14 24-30 met de zet 54.45-40 , zag ik het offer 14-20 over het hoofd, hoewel er waarschijnlijk niks beters voorhanden was. En nu krijgt wit ook te maken met de meest gevreesde vijand van alle damspelers – de tijdnood.
62.14-09 29-24 63.39-33 34-40 64.09-03 40-44 65.03-26 30-34 66.32-28 44-49?? Grove fout van Tsjizjov, des te meer omdat hij geen gebrek aan bedenktijd had. Gelijkspel was te realiseren na 66. ...34-40!, en nu na 67.26-21 44-49!, en na 67.26-48 40-45 (44-50?, dan 48-43!x; 44-49?, dan 48-39). Ik had deze remise gezien en speelde deze partij letterlijk automatisch uit zonder op deze fout van de tegenstander te rekenen natuurlijk...
67.26-48! 34-40 68.48-39 49-21 69.18-13?? Vanzelfsprekend zou ik in een andere situatie, niet wanneer ik een minuut had om de rest van de zetten vóór de tweede controle te maken en zonder al het zenuwspel, deze voortzetting vinden 69.39-50! 21-26 70.33-29 en daarmee de partij winnen!
69. ...21-26 dreigt 26-48 of 26-42. 70.33-29 Ik was niet op tijd om de laatste valstrik op te bouwen - 70. ...26-42 71.29-23 42-33 72.39-34! 40x09 (meerslag!) 73.28x39x 70. ...26-17 =. Veeldoorstane partij.”

“..tumult van gevoelens en gedachten, heen en weer schieten van handen, ‘zinking van Titanic’ en ‘de laatste dagen van Pompeii’. Hoezo zetnotatie? Alleen getik van toetsen, zoals in een secretaressenkantoor, - hoe dan ook de tweede controle halen!” V. Vigman.

“Er is een gangbare mening dat tijdnood enkel de zogenaamde ‘rekenmachine'-schakers eigen is, die proberen immers alles tot het einde uit te rekenen en alle tijdens het spel opkomende varianten te analyseren. Deze oplossing van het raadsel schiet echter te kort. Tussen spelers die aan tijdnood lijden zijn er sterke en zwakke schakers, mensen die nauwkeurig rekenen en anderen die fouten maken in hun berekeningen.
...De “tijdnoodziekte” ontstaat meestal in de jeugdjaren. Meestal wordt die niet veroorzaakt door zwak rekenvermogen, maar door ontbrekend zelfvertrouwen, dubbelchecken van eerder berekende varianten en twijfels bij de keuze van één uit meerdere voortzettingen. Deze ziekte wordt met de jaren erger en dan valt die praktisch niet te genezen. Daarom moet tijdnood meteen worden bestreden, zonder vertraging”. (V. Zak, p. 87-88 “De wegen naar perfectie”)

“Het is nodig om trainingspartijen te spelen en daarbij in de eerste plaats op de klok te letten... en doorgaan met deze oefening totdat u de vaardigheid om de tijd doelgericht te besteden, ontwikkelt”. M. Botwinnik.

„Soms wordt tijdnood gebruikt als psychologisch wapen. In een slechte stand die niet door gewone middelen te redden valt, kan een speler zich bewust in tijdnood laten komen en nog maar enkele minuten overhouden voor de laatste 10 tot 15 zetten. Deze voor zichzelf bedrieglijk ongunstige omstandigheid kan hij gebruiken om de tegenstander in verwarring te brengen en het natuurlijke speltempo te doen verliezen, alsook de normale emotionele staat van de tegenstander te verstoren. Het komt voor dat zulke praktijken vruchten afwerpen. Onervaren schaakspelers kunnen dan hun controle verliezen en zich ook gaan haasten om de tegenstander de mogelijkheid in hun tijd na te denken, te ontnemen. Wederzijdse fouten die dan plaats vinden, kunnen het normale verloop van het spel verstoren en tot onverwachte resultaten leiden. Om zulke voorvallen te voorkomen, moet u in zichzelf het vermogen ontwikkelen om met het spel door te gaan zonder acht te slaan op de tijdnood van de tegenstander. Een oplossing is ook om niet meer dan 2 zetten snel achter elkaar te zetten. De techniek van deze methode is erg simpel: u kiest een voortzetting en maakt een zet; als u de tegenzet van de tegenstander goed hebt geraden, dan maakt u snel weer een zet. Daarna gaat u beslist goed nadenken over de stand op het bord. Het spel in de vorm van “korte vuurstoten” is erg vervelend voor de tegenstander in de tijdnood, voor hem is het immers erg moeilijk om het juiste antwoord op de tweede zet van elke serie te vinden”. (V. Zak, p. 89 “De wegen naar perfectie”)

Hoe kunt u ervoor zorgen dat uw rekenwerk het noodzakelijke niveau bereikt? Hoe kunt u uw rekencapaciteit trainen en verbeteren?

I.Maak een zorgvuldige analyse van uw eigen partijen

Dit werk helpt u te bepalen waar u een fout hebt gemaakt tijdens het spel en, voornamelijk, waarom dit gebeurde en waarom u de positie niet juist hebt kunnen berekenen. Wanneer u de oorzaak van de fout weet, kunt u doelgericht werken aan uw zwakke kanten.

”U moet ernaar streven om eenzijdigheid te vermijden bij het ontwikkelen van verschillende vaardigheden. U moet proberen om een universele spelstijl te ontwikkelen – en dezelfde mate van voorkeur te hebben voor aanvallend of verdedigend spel, alsook het eindspel beheersen.
’Leer uzelf kennen’. Deze korte uitspraak van de grootmeester G. Levenfish heeft een diepe betekenis. Zonder dit op te lossen, is het onmogelijk om typische gebreken in eigen spel te verhelpen.
”Studie van het strijdproces – veelvoudige en zorgvuldige analyse van de gespeelde partijen alsook goed begrip van de geheimen van de spelkunst van de ander – dit is de voornaamste weg naar hoog vakmanschap”. (V. Zak, p. 89 “De wegen naar perfectie”)

Leer uzelf kennen. Creëer een eigen manier van trainen. Maak alles wat er tot nu toe bedacht en uitgewerkt is in dammen op maat op basis van uw eigen methoden en capaciteiten.

Ik denk dat het raadzaam is om een notitieboek (of een bestand op de computer) te hebben met analyses van uw eigen partijen met diagrammen. Dat geeft u de mogelijkheid om informatie in uw geheugen snel te kunnen oproepen wanneer u zich voorbereidt voor het volgende toernooi.

II. Speur naar fouten in de gepubliceerde besprekingen van partijen.
Dit is hoe M. Korenevski te werk ging. In de jaren 1980 waren bijna alle nummers van het damtijdschrift “Sjasjki”gemarkeerd met zijn correcties. Publiceer uw partijen en analyses.

III. Speel “blinddammen” met iemand van uw eigen niveau.

IV. Speel tegen het damprogramma TRUUS (of andere) bepaalde contactstellingen die om concrete oplossingen vragen. Dit is een zware beproeving voor uw rekencapaciteiten.

V. Los combinaties en damproblemen op.

VI. Maak in de training gebruik van posities die van commentaar zijn voorzien.

Zet de positie op het bord, zonder vooraf de commentaren te lezen. Stel een tijdbeperking voor uzelf in. Schrijf uw oplossing op. Vergelijk dat met het commentaar van de auteur. Als uw analyses uiteenlopen, en de vergelijking niet in uw voordeel is, dan moet u zich bedenken waarom dit zo is en wat u moet doen om fouten te vermijden.

De opgaven die u verder aantreft is precies zo’n verzameling van soortgelijke posities met antwoorden.

Op deze manier werkte ik met mijn leerlingen in de Sportschool nr. 11 in Minsk en zij maakten me blij met hun vondsten.

Deze vaak voorkomende positie (boven aan de pagina) werd lang gezien als verloren voor wit. Dat schreven M. Bonnar, I. Koeperman, J. Kolodiev, V. Zvirbulis en R. Zdoroviak. Tijdens een training vond echter de toen vijftienjarige A. Voronich een remise: 1.39-34! 24-29 2.35-30 29x40 3.27-22 17x28 4.30-24 en verder de doorloop 24-15 leidt tot gelijkspel.

Aan welke eisen moet de positie voor rekentraining voldoen? Een positie voor rekentraining bevat de opdracht om te checken of de positie tot een vastomlijnd einde te brengen is. Ook moeten er positionele motieven en tactische elementen (combinaties, offers en dreigingen) aanwezig zijn. Een bepaalde opdrachtvraag, bijvoorbeeld “Vind de valstrik” of “Heeft wit kansen op een gelijkspel?” kan de oplossing aanzienlijk vermoeilijken of juist vergemakkelijken. In mijn praktijk als trainer stopte ik geregeld een combinatie tussen rekenstellingen in om te controleren of stap nummer 1 uit het denkpatroon voor het kiezen van de zet nageleefd wordt.

Kort wil ik iets zeggen over het vinden van combinaties. Als de positie en de tijd dat toelaten, is het de meest zekere manier om alle zetten waarop de tegenstander moet slaan te controleren. Anders maakt u gebruik van uw tactische bagage. Hoe omvangrijker die bagage is, hoe makkelijker het is om combinaties te zoeken.

VII. Neem regelmatig deel aan competities.

Probeer naast kwalificatietoernooien ook deel te nemen aan competities waar de uitslag van minder principieel belang is en waar u de mogelijkheid hebt om uw spel creatief te benaderen. Bijzondere aandacht moet u schenken aan het verzilveren van het verworven voordeel.

Rekenen in verschillende fases van de partij

Rekenen in de opening begint daar waar uw theoretische kennis ophoudt. Op dat moment is het belangrijk dat u zich concentreert. Aan het einde van de opening moet u normaalgesproken een plan kiezen en zorgvuldig rekenwerk is onontbeerlijk. Het is raadzaam om mogelijke plannen al thuis voor te bereiden.

A. Voronich – E. Watoetin, Wit-Rusland - 1995.

Een aantal maanden daarvoor vond een soortgelijke partij plaats tussen H. Wiersma en R. Heusdens waarin zwart een mooie overwinning behaalde. Ik had deze partij geanalyseerd en dat hielp mij nu. En dat is belangrijk want berekeningen van een groot aantal mogelijke voortzettingen kosten veel tijd.

20. ...30-35 21.33-29 11-16 22.22x11 06x17 23.27-21 16x27 24.32x21 13-18 25.50-44 09-13 26.41-36 04-09 27.47-41 10-15 28.21-16 07-11 29.16x07 02x11 30.28-22 18x27 31.38-33 19x28 32.33x31 zwart heeft enorm voordeel in ontwikkeling, wit heeft een zwakke schijf op 29 en een achtergebleven schijf op 41. Zwart heeft de partij tot het logische einde weten te brengen en de overwinning binnegehaald.

In het middenspel groeit de omvang van het rekenwerk explosief. Dit is juist het moment wanneer u uw ervaring moet aangrijpen en de juiste verdeling van tijd en eigen krachten maakt op basis van de kenmerken van de positie, uw persoonlijke eigenschappen en persoonlijke eigenschappen van uw tegenstander.

Wanneer u het verworven voordeel probeert uit te buiten, dan moet u, als de tijd dat toelaat, naar wegen zoeken om het doorslaggevende overwicht te krijgen. Er is ook een andere methode die door “snelspelers” wordt gebruikt – zij spelen simpel en gewoon maar snel waardoor de tegenstander geen tijd krijgt om een verdediging op te bouwen.

Rekenen in het eindspel kan op een zeker moment makkelijker worden maar wanneer er dammen op het bord verschijnen, komen er specifieke moeilijkheden bij. U moet kennis hebben van standaardstellingen in het eindspel en damprobleemideeën. Fysieke conditie van de speler en zijn vermogen om helder na te denken in het zesde uur van het spel zijn vaak van doorslaggevend belang. Weet u nog de partij Y. Koyfman – A. Mogilianski als voorbeeld?

J. Sjaus heeft een specifieke rekenmethode in het eindspel uiteengezet:

“Met behulp van een relatief makkelijk voorbeeld is het eenvoudiger om de specifieke kenmerken van het rekenwerk in het eindspel aan te tonen:

V. Zvirbulis – M. Eskin, 1979

Wit is aan zet. Waar kan wit op hopen? Zijn enige kans is het bouwen van de kolom 28, 22 en 17 om de ruil 17-11 te kunnen uitvoeren.

Zwart hoeft niet alle zetten die naar deze stelling leiden uit te rekenen!

Een van de meest belangrijke rekenmethodes in het eindspel: u controleert meteen de eindstelling. Daarom plaatst u denkbeeldig de witte schijven op de velden 28, 22 en 17. Hoe kunt u de ruil verhinderen? Alleen door de damschijf op 7 te zetten. Maar dan voert wit een offer uit. Deze variant moet concreet worden berekend: 1.17-11 07x16 2.22-18 16-02 3.18-12 06-11 4.28-22 11-16 5.22-17 - gelijkspel...

De conclusie is duidelijk: koste wat het kost moet voorkomen worden dat wit deze kolom opbouwt. Wij gaan terug naar de oorspronkelijke positie. Wit moet zetten 1.22-17. Anders brengt zwart de schijf van het veld 6 naar het veld 16 en een makkelijke overwinning volgt. Denkbeeldig plaatst u een witte schijf op 17. U zet voort op dezelfde manier, zonder zetten voor allebei spelers in uw gedachten te maken – dit is voorlopig niet nodig. U moet logisch nadenken. Om de kolom op te bouwen, moet wit zijn schijven verplaatsen naar de velden 27 en 32 (verplaatsing van een van de schijven maakt onze taak specifieker en makkelijker). Nu moet u dus de positie waarin witte schijven op 17, 27 en 32 staan, in uw gedachten gaan berekenen. Onze dam staat voorlopig ergens op 45 (terwijl wit zijn schijven verplaatst, kunnen we afwachten met 45-40 en 40-45). Dit is het doorslaggevende moment: juist nu moet u het opbouwen van de kolom verhinderen. Wit heeft twee zetten. Laten we die bestuderen (nummering van zetten geldt alleen voor deze rekenpositie).

1.27-22 - nu is er maar één manier om de kolom te verbreken. 1. ... 45-23 nu 2.32-27 verliest. De variant met een offer moet worden berekend: 2.32-28 23x37 (u behoudt de mogelijkheid om vanaf de velden 26 en 31 aan te vallen!) 3.17-21 37-31 4.22-18 (4.22-17 31-26x) 4. ...31x13 5.12-07 06-11x. U kunt makkelijk controleren dat 3.22-18 37-31 – een volgordewisseling is en tot dezelfde uitkomst leidt.

Laten we de andere variant bestuderen.

1.32-28 alweer kunt u het plan van de tegenstander enkel door een aanval verstoren. 1. ...45-18 2.27-22 18x31 (met het behouden van de mogelijkheid om van achter aan te vallen) 3.17-12 31-37 4.28-22 37-31 – en dit is de stelling uit de vorige variant. Dezelfde uitkomst vindt plaats na 3.28-23 31-37 4.23-18 37-31etc.”

In de partij won zwart met de aanval vanaf veld 18.

U moet zich de hier bestudeerde rekenmethode eigen maken: in uw gedachten maakt u de voorstelling van de sleutelpositie en pas vanaf dat moment gaat u concrete varianten berekenen.

Ontwikkelen van rekenvermogen bij kinderen en beginnende spellers.

Kinderen beschikken over concreet denkvermogen en dit is een vruchtbare periode om rekencapaciteiten te ontwikkelen. Deskundig werk met de leerling kan de basis leggen voor snelle en secure rekenvaardigheden. Rekenposities voor kinderen moet u zodanig kiezen zodat ze zowel standaard tactische als positionele ideeën bevatten. Op deze manier kunt u gelijktijdig zowel strategie als tactiek leren.

E. Watoetin – V. Vorushilo, Sovjet-Unie 1979, junioren.

De sterkste voortzetting die ook in de partij werd toegepast, is het thematische offer. 1.35-30 (combinatie 28-23, 35-30, 29-24, 34x3 is slecht want 13-19 en de damschijf wordt gevangen) 1. ...24x35 2.29-23 18x29 3.34x23 11-17 4.22x11 16x07 5.27x16 08-12 6.31-27 07-11 7.16x18 13x42 8.38x47 19-24 9.28-22x

Het is ook mogelijk om een kritieke positie uit de openingsvariant te bieden.

De sterkste voortzetting is het offer, voorgesteld door E. Abidin (Mauritanië). 17.24-19 13x24 18.38-32 11-16 19.32x23 07-11 20.43-38 21-27 21.49-43 (op 21.37-31, volgt 10-14 22.49-43 09-13 23.41-37 [23.34-30, 24.39x10 kan niet want 22-28, 25. ...16x27, 26. ...17x46] 23. ...14-19 24.23x14 20x09 25.29x20 25x14 -/+) 21. ...27-31 22.36x27 22x31 23.34-30 25x34 24.39x19 ++/--

Op deze manier kunt u rekentraining combineren met studie van theoretische varianten.

Denkt u er echter aan dat rekenopgaven de meest moeilijke opgaven zijn, terwijl het kind de training moet verlaten met een positieve emotionele lading.

Rekenen en spelstijl.

De sterkste damspelers van de wereld bouwen hun spel verschillend op. Sommigen zoeken in elke positie de sterkste zet. Anderen streven ernaar om het de tegenstander heel moeilijk te maken waardoor hij gedwongen wordt om veel te werken tijdens de partij. Nog anderen willen ten alle kosten de spanning op het bord behouden en daarmee de tegenstander uitputten en gebruikmaken van zijn rekenfouten in de tijdnoodfase. Gewoonlijk beheersen de sterkste spelers alle spelstijlen (misschien ook buiten de genoemde drie) en zij kiezen bewust een bepaalde stijl afhankelijk van hun doelstelling voor de partij, eigenschappen van de tegenstander etc.

Het kan voorkomen dat de toernooisituatie wordt gewijzigd in de loop van de partij en dan moet de speler zijn spelstijl en rekenoriëntatie veranderen.

Als de tegenstander voortdurend tactische fouten begaat, dan is het wellicht raadzaam om een spinnenweb aan combinaties op te bouwen, zonder uw eigen positie te verslechteren natuurlijk.

E. Watoetin – A. Valiuk, Wit-Rusland - 1997.

Misschien is 29. ...18-23 niet de sterkste zet maar de redelijk verhulde manoeuvre na 30.33-28? leek me erg waarschijnlijk 30. ...23-29! 31.34x23 17-22 en zwart wint een schijf.

Met andere woorden, kiest u uit alle berekende varianten die voortzettingen die succesvol kunnen zijn met deze concrete tegenstander. Dat wil zeggen dat het, zoals eerder opgemerkt, wenselijk is een universele speler te zijn.

Klassieke standen

Introductie

Klassieke standen (soms worden ze ‘Woldoubystanden” genoemd naar de speler Woldouby) – zijn posities met een wederzijdse binding in het centrum (diagram A)

A

Vanwege het voortdurende contact tussen de schijven van tegenstanders vereisen zulke posities constante en zorgvuldige berekeningen. Deze posities bevatten veel tactische ideeën – combinaties, offers en dreigingen. Naar de positionele kenmerken (zwaktes en spelideeën) worden de aangeboden 176 posities in 10 groepen verdeeld.

De groep van posities 1-20 demonstreert de zwaktes van de constructies “vierkant” (schijven 28, 32, 33 en 38 voor wit en 23, 18, 19 en 13 voor zwart) en „onvolledig vierkant” (schijven 28, 32 en 33 voor wit en 23, 18 en 19 voor zwart). Vierkanten kunnen worden vastgehouden zowel door een kolom – diagram B, als door de schijf 34 (17 voor zwart) – diagram C.

B C

De groep van posities 21-40 toont aan dat het nodig is om over genoeg reservezetten (tempi) te beschikken in klassieke standen. Als u “overontwikkeld” bent (positieve factor ontwikkeling) dan moet u proberen zich los te breken uit de klassieke stand.

De groep van posities 41-50 benadrukt het belang van de “Olympiek” (formatie van de schijven 45 en 40 voor wit en 6 en 11 voor zwart) – diagram D. De Olympiek maakt dreigingen met combinaties mogelijk en helpt in de opbouw van de kolom om de vleugel van de tegenstander aan te vallen.

D E

De groep van posities 51-55 toont het belang van randschijven aan. Daarmee kan de beweging van schijven van de tegenstander beperkt worden.

De groep van posities 56-75 benadrukt het belang van de controle over het veld 27 (voor zwart 24). Ook laat die zien hoe dit veld verzwakt kan worden in de positie van de tegenstander door middel van offers.

De groep van posities 76-95 bevat stellingen met een Ghestem-doorstoot (naar de voormalige wereldkampioen P. Ghestem) – diagram E.

De groep van posities 96-117 combineert fragmenten met de doorstoot 27-22 (24-29 voor zwart) in de klassieke standen.

De groep van posities 118-137 laat specifieke kenmerken zien van het spel met de achtergebleven schijf 36 (15 voor zwart) – diagram F.

F G

De groep van posities 138-157 schetst problemen die door schijf 26 (25 voor zwart) ontstaan wanneer de tegenstander over de tegenkolom beschikt – diagram G.

De slotgroep van de posities 158-176 combineert verschillende voorbeelden van het gebruik van een verzwakte vleugel.