shashki35 Vologda ru

PARTIJANALYSE TON SIJBRANDS

Op de aller-, állerlaatste reünie van de Vrienden Damkring, een bijeenkomst die deel uitmaakte van de Haagse Damdriedaagse waarover Fred Ivens elders in ditzelfde nummer bericht, gaf ik na welgeteld tien jaar weer eens een kloksimultaan. Toegegeven: het aantal tegenstanders was op mijn verzoek beperkt gebleven tot zes. Maar dat betekende nog niet automatisch dat ik een gemakkelijke middag had. Integendeel: ik had mijn handen vol aan de zes partijen, die stuk voor stuk, elk op hun eigen manier, aspecten bevatten die - althans voor míj - gloednieuw waren!

Een van de bedoelde partijen, te weten het principiële hekstellingduel dat ik met Jan-Marten van der Reest uitvocht, bleek zelfs dermate inhoudrijk dat het al dezelfde dag voor mij vaststond dat ik er een aflevering van de rubriek Partijanalyse aan zou wijden. Alleen heb ik besloten de bespreking van Sijbrands-Van der Reest 2022 dóór te schuiven naar het volgende nummer van Het Damspel. Eerst wil ik namelijk de schijnwerpers richten op de partij die Harm Wiersma in het Open Kampioenschap van Nederland 1979 van Peter van Harten won. Tenslotte is dát de partij geweest die aan de basis heeft gestaan van mijn ontmoeting met Van der Reest én van alle hekstellingpartijen - dat zijn er inmiddels zo’n 400! - die aan de desbetreffende vertakking van de 1.33-28 18-22-opening gerelateerd zijn. Er zijn minstens drie, zo niet vier facetten waaraan die ‘stampartij’ haar grote theoretische belang ontleende - en tot op de dag van vandaag ontléént. Eerst en vooral is daar de door Wiersma ingenomen hekstelling, mogelijk gemaakt door het vervroegde 3.31-26 (3…7-12) en 4.37-31. Vervolgens brengt Van Harten met de opstoot 6…23-28 een haarscherpe, anno 1979 nog fonkelnieuwe situatie op het bord. Die wordt met Wiersma’s 14de zet - letterlijk - ingeruild voor een meer conventionele verschijningsvorm van de hekstelling, met dien verstande dat het consequent achterwege laten van de zet 46-41 de stand nog altijd een niet-alledaags cachet verschaft. En dan, vlak nadat Van Harten voor de tweede maal binnen 25 zetten veld 28 heeft betreden, dient zich het laatste thema aan. Dat o zo belangrijke thema zal als gevolg van een zware fout op de 33ste zet helaas niet echt uit de verf komen. Was dat wél gebeurd, dan zou het late middenspel ongetwijfeld hebben uitgewezen dat wit sowieso al op winnend voordeel kon bogen, óók wanneer zwart verbreking van de hekstelling had weten af te dwingen. Zelfs in dat geval zou het (te zeer) verstoorde evenwicht in de zwarte schijvenverdeling de doorslag hebben gegeven!

Overigens: het zeven ‘Zwitserse’ ronden tellende toernooi eindigde in een gezamenlijke overwinning voor een vijftal spelers. Sjtsjogoljev, Wiersma, Hans Jansen, Korenjevski en Van der Wal finishten allen op 11 punten. Jos Stokkel werd zesde met 10 punten, terwijl Van Harten (9 uit 7) op een met Frank Drost, Bastiaannet en de Israëliër Galperin gedeelde zevende plaats eindigde. Bepaald geen slecht resultaat, zeker niet wanneer men bedenkt dat onder de liefst zestien spelers met 8 punten zich kanonnen als Rob Clerc en toenmalig wereldkampioen Gantwarg bevonden…

Wiersma-P. van Harten 5de ronde Open NK 1979 [Amsterdam, 12 juli 1979]

1.33-28 18-22 2.38-33 12-18 3.31-26!? 7-12 4.37-31!?

Hoewel men - zeker op hoog niveau - vaker het systeem met 3/4.42-38 kon aantreffen, was de tekstzet op zich niet onbekend: tót juli 1979 was de 20x20-stand na 4.37-31 in meer dan tachtig partijen voorgekomen. Maar áls de zwartspelers al met 4…19-23 5.28x19 14x23 reageerden (meestal kozen zij voor 4…1-7), plachten veruit de meeste witspelers met tandeloze manoeuvres 6.31-27 22x31 7.26x37 of 6.33-28 enz. te vervolgen.

4....19-23!? 5.28x19 14x23 6.32-27!?

Ziedaar het verschil met vrijwel al zijn voorgangers: Wiersma geeft zijn derde en vierde zet juist een zo ambitieus mogelijk vervolg door, in weerwil van de mogelijkheid 6…23-28, tóch een hekstelling op het bord te brengen. Het is waar dat de tekstzet al driemaal eerder was gespeeld: in Den Doop-Van Heerde (kampioenschap van Amsterdam 1967), Agafonov-Wiersma (Brinta-toernooi 1969) en Hermelink-Van der Sluis (halve finales NK 1975). Maar het is zijn partij tegen Van Harten geweest die voor een enorme opleving van deze openingsvariant heeft gezorgd, reden waarom de variant mijns inziens terecht Wiersma’s naam draagt.

6...23-28!? (zie diagram)

Maar ook Van Hartens scherpe reactie zal aan die spectaculair toegenomen populariteit van de Wiersma-variant hebben bijgedragen. In de drie zojuist genoemde partijen hadden de zwartspelers nog voor rustiger voortzettingen als 6…10-14 (Van Heerde, Van der Sluis) of 6…13-19 (Wiersma) gekozen.

Diagram 1:

7.34-29

Dit is met afstand de meest natuurlijke reactie. Het gaat tenslotte niet om de vraag óf wit in geval van 17-21 (26x17) en 12x32 de geofferde schijf wel terugziet, maar of hij aan een dergelijk intermezzo voldoende spel overhoudt. Zónder wit stuk op 29 kan zwart echter in de stand na 17-21x32 en 42-38 - een enkele uitzondering daargelaten - op liquidatie van de spanningen aansturen met 22-27 (33x22) gevolgd door 18-23. (Zie bijvoorbeeld BoomHeslinga, Clubcompetitie 2005, of [maar dan met verwisselde kleuren en vanuit een heel andere opening] Boomstra-Kroesbergen, NK 2011.) Houdt wit daarentegen veld 29 bezet, dan is die wending van de baan omdat zwart het na (17-21x32 42-38) 22-27? 33x22! zonder de mogelijkheid 18-23 moet stellen; hij zal dan doorgaans geen verweer meer hebben tegen de dreiging 31-26!+. Ziedaar dus de verdienste van 7.34-29. Er staat evenwel tegenover dat de tekstzet buitengewoon verplichtend is. Die omstandigheid zou kunnen verklaren waarom Wiersma in vier latere partijen (zoals tegen Martijn Vissers in de clubcompetitie van het seizoen 2004/2005) voor 7.34-30 koos.

7...20-24 8.29x20 15x24

De afruil van 29, hoe voor de hand liggend misschien ook, verlicht tot op zekere hoogte de druk op de witte stand. Als lastiger geldt 7…1-7, een zet die dan ook in een vijftigtal(!) partijen werd gespeeld. (Tegen niet meer dan 12 met 7…20- 24.) Van al die partijen noem ik slechts mijn ontmoetingen met Scholma (Bedum 1980) en Schwarzman (Harderwijk 1993), de explosieve duels Messemaker-Heusdens (Den Haag) 2005 en Valneris-You Zhang (Lishui) 2017, alsook de witpartijen van Jeroen Kos tegen de Rus Kolesov en Jitse Slump uit respectie- velijk Heerhugowaard 2014 en - heel recent - het Hoogeveen Open 2022.

9.40-34!?

Een piepklein maar buitengewoon nuttig zetje. Ondanks het feit dat de controle over veld 29 inmiddels is weggevallen, heeft wit ditmaal - anders dan zoeven het geval was - geen enkel bezwaar tegen het openen van de stelling met 9…17-21?! 10.26x17 12x32: na 11.42-38 faalt 11…22-27? 12.33x22! 18-23?? op 13.34-30+.

9...1-7

In de herkansing sluit zwart alsnog veld 7. Op 9…10-14, een zet overigens die - terecht! - tot dusver nog nooit is voorgekomen, had wit indirect van het open veld 7 kunnen profiteren door 10.34-29!? (maar niet 10.34-30?! 28-32! 11.30x10 32x21) te spelen. Dan is 10…14- 20?? namelijk uitgeschakeld door 11.29-23!+, terwijl hij in de meeste andere gevallen (10…1- 7/5-10 11.29x20 14x25) met 12.35-30! 25x34 13.39x30 28x39 14.44x33 een reine hekstelling op het bord kan brengen.

10.34-30!?

Een ambitieuze witspeler zal 10.42-38 als onnauwkeurig verwerpen, dit vanwege het vereenvoudigende vervolg 10…28-32 11.27-21 16x27 12.47-42 32-37!? 13.41x21 22- 28 14.33x22 18x16. (Met 50 op 40 en 5 op 14 voorgekomen in Koeperman-Casaril, WK 1986.) De tekstzet heeft onder meer tot doel schijf 13 los te weken: na bijvoorbeeld 10…10-15 11.30x19 13x24 wordt 12.42- 38!? (met als rechtvaardiging 12…28-32[?] 13.27-21! 16x27 14.47-42 en 15.33-29 enz.) wel degelijk een serieuze optie! Al blíjft het een open vraag of wit, wanneer hij 13.47-42!? eenmaal heeft doorgezet, wel onder optimale of - op z’n minst - enigszins bevredigende omstandigheden tot 42-37 en 37-32x32 komt. Ook zal hij zich steeds opnieuw moeten afvragen wat in reactie op 42-37 de 2x2-ruil 17-21 enz. precies waard is: het behoeft geen betoog dat het stuk op 46 niet bepaald ideaal geposteerd staat…

10...9-14 11.30x19 14x23

Zoals gezegd: op 11…13x24 had al 12.42-38 en 13.47-42 gekund. Desondanks zou ik in een kloksimultaanpartij tegen Gerrit de Bruijn, Amersfoort 2009, ‘eerst’ 12.45-40 4-9 (12…8-13?? 13.26-21!+) 13.40-34 spelen. Dat uitstel bleek evenwel op afstel uit te draaien: na 13…8- 13? (nog steeds fout, zij het om een iets andere reden dan op de vorige zet) 14.33-29!! 24x33 15.26-21! 17x37 16.41x23 18x40 17.39x19 14x23 18.50-45 gaf zwart het op.

12.45-40 10-14 13.40-34 (zie diagram)

Diagram 2:

Hiermee is een van de belangrijkste momenten van de openingsfase aangebroken. Wit staat klaar om zich met 14.34-29! van de vijandelijke indringer op 28 te ontdoen en er een ‘normale’ hekstelling van te maken. Dat plan kan zwart uitsluitend torpederen door tot de decorwijziging 13…17-21 14.26x17 12x32 15.42-38 11-17 (of desgewenst meteen 15…32-37) 16.38x27 17-21 17.47/48-42 21x32 18.42-38 32-37 19.31x42 16-21/6-11/7-12 over te gaan. Volgens de computer moet dat redelijk speelbaar zijn. Maar uitgerekend tegen een omsingelaar pur sang als Wiersma is het geen beslissing die men lichtvaardig neemt…

13...14-20

Energieker lijkt 13…13-19, bijvoorbeeld 14.42-38 (zonder vrees voor 14…28-32?? 15.27- 21! 16x27 16.33-28+) 14…8-13 15.34-29 23x34 16.39x30 28x39 17.44x33/43x34 19-23.

14.34-29! 23x34 15.39x30 28x39 16.44x33 20-25 17.49-44!? 25x34 18.44-39 34-40

En hier geldt ongeveer hetzelfde voor 18...13-19 19.39x30 19-23.

De tekstzet wint weliswaar 3 tempi maar leidt tot een enigszins verkrampte stelling. Al valt wellicht ook daarbij een relativerende kanttekening te plaatsen, aangezien de schijven 13 en 8 na verloop van tijd wel degelijk weer tot leven zullen komen.

19.35x44 5-10 20.42-38 10-14 21.47-42 14-19 22.41-37 3-9 (zie diagram)

Diagram 3:

23.50-45!?

Een vervolg als 23.46-41/37-32 19-23 24.33-29 23x34 25.39x30 lag eveneens voor de hand. Maar Wiersma ziet er nauwlettend op toe dat schijf 46 juist níét wordt opgespeeld. De - nu nog verborgen - bedoeling van die positionele finesse zal over een zet of tien aan het licht komen.

23...19-23 24.33-29 23x34 25.39x30 13-19 26.38-33 8-13 27.44-40 9-14 28.42-38 14-20 29.43-39 19-23 (zie diagram)

Deze centrumbezetting maakt inderdaad een veel logischer indruk dan het alternatief 29… 20-25, waarop wit immers met 30.48-43! 25x34 31.40x29 een stevige greep op de vijandelijke stelling zou hebben verkregen. Maar in het laatste geval is er niet van zoiets als een geforceerde winst sprake - daarvoor blijkt de zwarte stand nog nét te veel afweerstoffen te bevatten.

En het zou goed kunnen - zelfs na uren-, nee: dagenlang analyseren durf ik daar geen ál te stellige uitspraak over te doen - dat het strategisch evenwicht na de tekstzet juist definitief verbroken is!

Diagram 4:

30.30-24! 20x29 31.33x24 23-28 32.38-33!

Uiteraard kon wit de dreiging 32…28-32+ ook met onmiddellijk 32.37-32 onschadelijk maken. Het is echter de kunst de tegenstander eerst de ‘valse staart’ 8/13 te bezorgen (32/33…2-8*), daarna pas de hekstelling te verbreken (33/34.37-32 enz.) om uiteindelijk, wanneer zwart het ‘verstopte’ veld 8 eenmaal heeft ontruimd (17-22, 12-17, 8-12), de voorpost op 24 aan de achterwaartse afruil 13-19x9 te onttrekken met 24-20! gevolgd door 20x9 (13x4) en 25-20 enz. enz.; de witte vleugelaanval zal dan doorgaans niet meer te stuiten zijn! Merk nog op dat de tekstzet en passant de bevrijdende 3x3-ruil 32/33…13-19?? verhindert door 36/37.26-21+.

32...4-10(?)

Dit speelt wit in de kaart. In elk geval had onmiddellijk 32…2- 8!? 33.37-32! 28x37 34.31x42 22x31 35.26x37 18-23!? méér verdediging gegeven. Daarop zou wit met 36.39-34 13-18!? 37.24-20 8-13 38.20-14 13-19 39.14-9 4x13 40.33-29 een (eerste) schijf in zijn uiteindelijke doorbraak naar dam kunnen investeren. Maar of die radicale methode voldoende is voor de winst laat zich moeilijk, zo niet onmogelijk vaststellen.

33.40-34! (zie diagram)

Diagram 5:

33...10-14(??)

Een tweede achtereenvolgende fout (in dit bijzondere geval lijkt het zelfs niet overdreven van een heuse “blunder” te spreken), waarmee Van Harten zijn tegenstander onbedoeld berooft van de mogelijkheid de pointe van diens fraaie spel uit te serveren. Er zijn minstens twee redenen waarom ik er niet aan twijfel dat Wiersma ook na 33…2-8* 34.37-32! (34.46-41? 10-14!; niet echter te snel 34… 17-21? 35.26x17 12x32 wegens 36.24-19! 13x24 37.31-27 22x42 38.33x2 42-47 39.2x35! met in alle varianten, 39…32-38 40.48- 42!!+ niet uitgezonderd, vangst van de zwarte dam!) 34…28x37 35.31x42 22x31 36.26x37 aan het langste eind zou hebben getrokken. De eerste is dat Kingsrow, die aanvankelijk nogal laag inzet, allengs hogere waarden uitspuwt en na het draaien van een ‘nachtdienst’ zelfs boven de “-100” uitkomt! De tweede reden: toen ik in februari 2005 met verwisselde kleuren bijna dezelfde stelling op het bord zou krijgen in een competitiepartij tegen Eric Hogewoning, bleek zwart eveneens op beslissend voordeel te kunnen bogen. Dit ondanks het feit dat ik, doordat 10 al op 14 stond en 45 nog op 49, in feite zelfs 2 tempi minder had dan Wiersma!

En dan is er nog - mogelijke derde reden - de herinnering aan een partij tussen Jagdies Sheoratan en Harold Chitanie die mij zomer 1981 tijdens een bezoek aan Suriname werd getoond. In die partij, misschien wel de beste speltechnische prestatie die Sheoratan ooit ge- leverd heeft, deed zich een vrijwel identieke 12x12-stand voor, en het resultaat was niet anders dan bij Wiersma-Van Harten 1979 of Hogewoning-Sijbrands 2005. Maar op dit punt valt er jammer genoeg niets te bewijzen: de notatie van het desbetreffende duel bevindt zich niet meer in mijn archief, en Sheoratan en Chitanie zijn helaas beiden overleden…

34.34-30!

Nu wint wit nog veel gemakkelijker.

34...2-8 (te laat) 35.39-34! 28x39 36.34x43

Met behulp van een ontnuchterend terugruiltje dwingt wit schijfwinst af, zonder dat daar serieuze compensatie tegenover komt te staan - eerder integendeel. Na nog negen, min of meer overbodige zetten

(36...16-21 37.27x16 18-23 38.45-40 12-18 39.37-32! 8-12 40.32-27! 23-28 41.27-21 28- 33 42.43-38 33x42 43.48x37 18-23 44.30-25 23-28 45.24-20) gaf zwart het op.

Naschrift van de redactie: foto’s: Hans van der Nap. Het verhaal over de jeugd van Wiersma alsmede bijzondere foto’s van hem en tevens fraaie anekdotes over én het levensverhaal van de topdammer P.N.van Harten, zijn te vinden in het boek: ‘Dammen als cultureel erfgoed’.

Harm Wiersma in 1979

Peter van Harten in 1979

(1) Wiersma,Harm - van Harten,Peter 12-07-1979 1.33-28 18-22 2.38-33 12-18 3.31-26 7-12 4.37-31 19-23 5.28x19 14x23 6.32-27 23-28 7.34-29 20-24 8.29x20 15x24 9.40-34 1-7 10.34-30 9-14 11.30x19 14x23 12.45-40 10-14 13.40-34 14-20 14.34-29 23x34 15.39x30 28x39 16.44x33 20-25 17.49-44 25x34 18.44-39 34-40 19.35x44 5-10 20.42-38 10-14 21.47-42 14-19 22.41-37 3-9 23.50-45 19-23 24.33-29 23x34 25.39x30 13-19 26.38-33 8-13 27.44-40 9-14 28.42-38 14-20 29.43-39 19-23 30.30-24 20x29 31.33x24 23-28 32.38-33 4-10 33.40-34 10-14 34.34-30 2-8 35.39-34 28x39 36.34x43 16-21 37.27x16 18-23 38.45-40 12-18 39.37-32 8-12 40.32-27 23-28 41.27-21 28-33 42.43-38 33x42 43.48x37 18-23 44.30-25 23-28 45.24-20 2-0

Generated with Turbo Dambase 5.0