door Fred Ivens

Samarkand 1969. V.l.n.r. Tolk Valla, honeymooners Roelie en Jan de Ruiter en Ruud Palmer laten zich vereeuwigen voor de grote moskee. Fotograaf onbekend, privécollectie Fred Ivens.

In Den Haag heb je een club van oud-internationals. Daar had ik nog net lid van kunnen worden want in 1974 verhuisde ik naar Naaldwijk en in 1968 mocht ik van Piet Roozenburg tegen de Sovjet-Unie mijn opwachting maken in het Grote Oranje. Ik had al een paar keer tegen de Belgen gespeeld maar een Demesmaecker is natuurlijk van een andere orde dan een Agafonov of een Mogiljanski.

Een centrale training was er vol- gens mij toen nog niet. Hoewel, ik herinner me wel dat ik een keer een (met 3-1 verloren) tweekamp heb gespeeld tegen Nikhila, toen nog Jan de Ruiter geheten, om één plaats in het Nederland tiental. Hoe dan ook, ik was er in 1968 in Amstelveen in elk geval bij. Bij de Russen was weer eens wat aan de hand want ze verschenen slechts met acht spelers. Daardoor werd besloten dat onder anderen Ferdi Okrogelnik, Anton Schotanus en ik elk twee van de drie wedstrijden zouden meespelen. Ik remiseerde twee keer met de Russische jeugd- kampioen Kirejev (nooit meer wat van gehoord...) na in de eerste partij verloren te hebben gestaan.

Uiteraard waren die Russen weer eens te sterk voor ons. Wel won Ton Sijbrands een partij van Andries Andreiko die - zeker vanaf het late middenspel - tot ons nationale culturele erfgoed behoort.

Een jaar, 1969, later mocht ik mee- doen aan mijn mooiste-toernooi- ooit. In de 2500 jaar oude Siberische karavaanstad Samarkand, opgericht door Alexander de Grote, was een groot deel van de toenmalige wereldtop present. De zeven (top)Russen Andreiko, Koeperman, Tsjegolev, Agafonov (‘Fred, singen Blumen Amsterdam!’), Mogiljanski, Davidov en Goeljajev namen het op tegen een septet buitenlanders: de Zwitserse Hollanders Jan Cazemier en Andreas Kuyken, de Belgische schrijver (ook porno!) Franske Claessens en het Oranjekwartet Ton Sijbrands, Jan de Ruiter, Ruud Palmer en ik dus.

We zaten eerst 44 uur in de trein naar Moskou. ‘s Nachts twee keer wakker gemaakt door onvriendelijke Oost-Duitse vopo’s. In Hotel Metropole was het echter heerlijk bijkomen. Een ambiance nog uit de tsarentijd met kroonluchters, palmen, een strijkje en Russische champagne, het had (beduidend) slechter gekund.

We zaten eerst 44 uur in de trein naar Moskou. ‘s Nachts twee keer wakker gemaakt door onvriendelijke Oost-Duitse vopo’s. In Hotel Metropole was het echter heerlijk bijkomen. Een ambiance nog uit de tsarentijd met kroonluchters, palmen, een strijkje en Russische champagne, het had (beduidend) slechter gekund.

We hadden een tolk die tevens op ons moest letten. Desondanks maakten we in ons eentje wel eens een ommetje ‘om de waarheid’ te ontdekken. Uiteraard lieten de Russen ons alleen de zegeningen van het communistische regiem zien. Met excursies was het wel uitkijken geblazen. Ik heb - later - verhalen gehoord van bezoekjes aan wodkafabrieken die behoorlijk uit de hand liepen. De Russische spelers waren er nooit bij want zij moesten uitrusten...

Wodka

Over drank gesproken: één ronde werd op een kolchoze, een collectieve boerderij, gespeeld. Ik heb thuis nog de jas met petje die ik toen won als de prijs voor de eerste overwinning (nog bedankt Ruud!). Na het dammen was er in de open lucht een gemeenschappelijke maaltijd, uitvoerig besprenkeld met wodka en Russische cognac. Dat ging hard, te hard eerlijk gezegd. Ik ben opgestaan en heb een toespraak gehouden over het feit dat de Russen beter kunnen drinken dan dammen en wilde vervolgens in de vijver springen. Ze konden nog net verhinderen dat ik al mijn kleren uittrok.

In het hotel wilde ik nog steeds zwemmen, waarna ze me met kleren en al maar de onder de douche hebben gezet. Ach ja, je bent jong en je wilt wat...

Ton Sijbrands had als supergroot- meester een streepje voor en regel- de een gitaar. Dat was dus zingen geblazen: We shall overcome en dat soort strijdliederen want dat hoor- de bij angry young men. Elke avond las de Hollandse kolonie, aangevuld met Andreas Kuyken, bij toerbeurt voor uit het verzamelde werk van Simon Carmiggelt. Ik weet niet of Jan de Ruiter er altijd bij was want hij was met z’n Roelie tevens op huwelijksreis (!). Op dat podium van de Samarkandse schouwburg heb ik een voorstelling gegeven waarom nu nog wordt gelachen. Op een gegeven moment viel een lamp met een knal op de grond. Niets aan de hand, alleen even schrikken. Een paar dagen later dacht ik na over mijn beste zet tegen Mogiljanski toen ik opeens opnieuw een knal hoorde. Zonder me te bedenken liet ik me van mijn stoel vallen en rolde een paar meter weg. Toch een goede militaire opleiding gehad.... Het publiek lag uiteraard in een deuk.

Twee ronden voor het eind was mijn score 11 uit 11 met overwinning op Palmer en Claessens en nederlagen tegen Sijbrands en Cazemier maar tot dusverre wel remise tegen alle Russen. Toen ging het dus goed mis. Eerst verloor ik kinderlijk eenvoudig een klassiekje van Koeperman na een onder- breking van een kwartier doordat het licht uitviel.

Zenuwen

Toen kwam die gedenkwaardige laatste ronde. Andreiko moest mij verslaan om het toernooi te winnen en begon, voordat hij zijn eerste zet deed, mij geregeld met die kille vissenogen van ‘m te fixeren. Enfin, de spanningen op het bord lopen hoog op en na een foutief offer van de regerend wereldkampioen kan ik met een combinatie winnen (zie partij). Iedereen om m’n bord; ik voelde wel dat er ‘iets’ in zat. Door de zenuwen hoorde ik niet dat Ruud Palmerin die tijd bij ons toch wel een beetje een jeune premier - me een paar keer de winnende zet 14- 19 toefluisterde. Ik nam de verkeer- de combinatie en heb na afloop een uur lang getafeltennist om alle frustraties van me af te slaan. Dat Ruud me voorzegde had wel een achtergrond. Tijdens het toernooi praatten o.a. Andreiko en Koeperman regelmatig op het podium met elkaar over hun partij. Wij konden het niet verstaan en geen wedstrijdleider die er wat van zei. Wat zij niet wisten was dat Jan Cazemier een aardig mondje Russisch sprak. Kortom, als die Russen elkaar voorzeggen dan mag ik het Fred ook wel een keertje doen, was de niet geheel onlogische redenering van Palmer. Volgend keer graag wel wat duidelijker praten, Ruud!

Andreiko - Ivens (29-5-1969)

1. 34-29 19-23 2. 40-34 14-19 3. 45-40 10-14 4. 50-45 5-10 5. 31-26 20-25 6. 37-31 14-20 7. 41-37 10-14 8.46-41 4-10 9.32-28 23x32 10. 37x28 19-23 11. 28x19 13x24 12. 41-37 9-13 13. 37-32 14-19 14. 42-37 10-14 15. 48-42 17-21 16. 26x17 12x21 17. 32-28 21-26 18. 38-32 18-22 19. 28x17 11x22 20. 43-38 13-18 21. 49-43 7-12 22. 31-27 22x31 23. 36x27 8-13 24. 32-28 6-11 25. 37-32 1-6 26. 47-41 3-9 27. 41-37 11-17 28. 27-21 16x27 29. 32x21 18-22 30. 21-16 12-18 31. 28-23 19x28 32. 38-32? te zuinig. Hier was eerst een door Freek Gordijn aangegeven tweede offer met 35-30 geboden. 32...18-23!! 33. 29x27 17-21? met 14-19!! 32x3 en 24-30 3x21 26x17 35x24 20x47 had ik geschiedenis kunnen schrijven 34. 32x23! op 33x22 was de Coup Napoleon via 6-11 24-29 25-30 en 20x47 gevolgd met een remiseachtig(?) eindspel 34...21x41 35. 42-37 41x32 36. 23-19 14x23 37. 34-30 25x34 38. 39x37 en Andreiko was toernooiwinnaar.