Over Tsjegoljev, Koeperman, Sijbrands, De Ruiter en Palmer

Samarkand 1969. V.l.n.r. Tolk Valla, honeymooners Roelie en Jan de Ruiter en Ruud Palmer laten zich vereeuwigen voor de grote moskee. Fotograaf onbekend, privécollectie Fred Ivens.

Tekst FRED Ivens

Ik schrijf géén recensie over ‘Wie door de week traint is ‘s zondags moe’. Beleidsmaatregel van de redactie. Daarmee moet je niet sjoemelen, er is al genoeg vriendjespolitiek op deze aardbol. Ik heb wel toestemming om te associëren. Personen over wie Evert Dollekamp zo prettig leesbaar, puntig en vaak ook amusant verhaalt doen bij mij weer heel andere gebeurtenissen naar boven borrelen. Daardoor is het van Dollekamps Drenthe naar Oezbeeks Samarkand slechts een kleine stap voor mij. De afgebeelde foto is genomen in de voormalige karavaanstad, ruim 2500 jaar geleden door Alexander de Grote gesticht, waar onder andere de bekende c.q. beruchte TurksMongoolse krijgsheer Timoer Lenk (1336-1405) begraven ligt.

Ik heb er zeven jaar geleden op deze plek al eens over geschreven: in 1969 was het eerste internationale damtoernooi in Samarkand. Sterker bezet dan het WK: met onder anderen alle top-Russen, Sijbrands, Kuyken en een drietal jonge Oranjeklanten die in die tijd – de één meer dan de ander – wel iets schenen te beloven. Mijn associatie is veroorzaakt door liefst vijf deelnemers aan dit toernooi die in Dollekamps boek met naam en toenaam – en soms nog veel meer – worden genoemd.

Slawa Tsjegoljev was erbij, ik heb hem in 1960 als schuchtere negentienjarige Sovjetstrijder nog voor de eerste keer wereldkampioen zien worden. Dat ik negen jaar later met hem remiseerde vervulde me toen met trots, dat ik het vorig jaar op het EK veteranen in Berlijn opnieuw deed zag ik, eerlijk gezegd, toch niet meer als een absolute topprestatie.

Iser Koeperman – ‘oud-wereldkampioen en ritselaar’ volgens de Dollekamp-norm – had het toernooi gewonnen als ik in de laatste ronde niet een spectaculaire winst tegen Andris Andreiko had gemist. Mijn nederlaag tegen Koeperman werd ingeleid door een bizar incident. Op het toneel van de schouwburg waarin we speelden viel halverwege de partij het licht uit. Na een minuut of twintig konden we weer verder en slaagde ik erin een rustig klassiekje volkomen te verknallen.

Angry young men

Ton Sijbrands en Andreas Kuyken waren destijds uitgesproken links georiënteerd, maar dat zijn – vermoed ik – wel meer adolescenten van tegen de twintig jaar. De langgelokte grootmeester kreeg een voorkeursbehandeling van de Russen, vroeg om een gitaar en kreeg er één en speelde elke avond liederen van Bob Dylan en aanverwante musici, als ik mij niet vergis. Ook lazen we op zijn initiatief elke avond bij toerbeurt hardop een hoofdstuk uit een boek van Carmiggelt voor. Ik herinner me ook nog een bezoek aan een folkloristisch optreden van kinderen. We waren zo verbolgen over de wijze waarop de jongens en meisjes waren gedrild en geïndoctrineerd dat we – angry young men die we waren – als enigen bleven zitten toen het Russische volkslied weerklonk. We zongen liever luidkeels ,,We shall overcome...”

Jan de Ruiter – toen nog niet Swami Nikhilananda geheten – hield zich wat afzijdig. Niet geheel onlogisch want hij verenigde het nuttige met het aangename en was met zijn Roelie tegelijkertijd op huwelijksreis. De latere bondstrainer kwam dit keer niet op het erepodium terecht maar leverde met 14 uit 14 desondanks toch zeker een acceptabele prestatie.

Kroonprins

Resteert Ruud Palmer. Voor jongere generaties wellicht nog bekend als dammer van DC Lent. Ik ken hem niet alleen als voormalig bondsbestuurslid, maar ook als nationaal grootmeester en eind jaren zestig als de jeune premier van het Nederlandse dammen. De kroonprins achter koning Sijbrands, met wie hij in die tijd ook bevriend was. Ruud eindigde als voorlaatste en hield alleen de Belgische kunstenaar Franske Claessens achter zich. In de slotronde was het Palmers schuld dat ik niet met een overwinning op Andreiko kon pronken. Ruud fluisterde een paar keer dat ik 14-19 moest doen, maar deed dat niet hard genoeg, waarna ik in plaats van een winnende een verliezende combinatie uitvoerde...

De partijen van Ruud waren veelal creatief en diepzinnig. De afwerking was echter niet zijn sterkste punt en soms miste hij ook wel eens een zetje. Volgens mij kreeg hij wel de prijs voor de mooiste partij, die ook bij z’n met de schrik vrijgekomen tegenstander Sacha Mogiljanski veel lof oogstte (zie kader).

Waar de later naar de USA geëmigreerde Mogiljanski zich wél voor de WK-finale wist te kwalificeren, miste Palmer de mondiale eindstrijd. Hij wist zich echter wel te plaatsen voor het boek van Dollekamp, die hem betitelt als ,,bijna (oud-)wereldkampioen, gewiekst qualifier”. Dat verhaal is bijna te mooi om waar te zijn. Ruud Palmer stapte in 1996 in het vliegtuig naar Abidjan en promoveerde daar van toeschouwer tot deelnemer, na aan geen enkele voorwedstrijd te hebben meegedaan. ,,De sympathieke Palmer liet hiermee zien dat het veel eenvoudiger is tot het WK door te dringen dan tot nu toe werd aangenomen. (…) Een aantal wegblijvers én een tekort aan reserves was (...) voldoende om tot het deelnemersveld door te dringen. Helaas voor Palmer was de grote vorm niet aanwezig zodat hij de titel aan zich voorbij moest laten gaan”, vat Dollekamp het kort en bondig samen.