Ton laat de compositie van Gortmans zien

Zeven boeken komen er van Ton Sijbrands. Ton Sijbrands, tweevoudig wereldkampioen, is één van de meest aansprekende dammers die we hebben. Hij damt niet meer, maar is nog steeds zeer actief als schrijver en trainer. Van hem een portret naar aanleiding van zijn in eigen beheer uitgegeven monografie.

Het eerste boek was genieten. Ik gaf hem de suggestie, toen ik hem en zijn oude vriend Harry Kolk in Utrecht sprak, om het boek ook uit te brengen zonder diagrammen, partijen en analyses. Daar voelde Ton niets voor, dit is nou eenmaal zijn manier van schrijven. We hadden wel meer ideeën voor hem, als oude dammeester op de foto had ik gedacht, mooi voor de foto. Maar dat past niet bij Ton.

Ton Sijbrands: “Dat is de reden dat ik een lichtgespannen relatie met fotografen heb, dat ze altijd iets willen wat in mijn ogen niet serieus is of niet relevant. Damschijfogen zoals bij Koeperman. Ik neem er geen aanstoot aan als anderen het doen, je moet het alleen mij niet vragen.” Een foto moet wel bij de tekst passen. Als voorbeeld geeft Ton: “Wat ik soms storend vind zijn die fotootjes van spelers in Toernooibase. Dan krijg je een partij van Koeperman uit de jaren ’60, staat daar een foto bij van één jaar voor zijn dood. Of een jeugdfoto van iemand die een carrière van zestig jaar heeft gehad. Er moet een middenweg te vinden zijn. Foto’s zijn wel belangrijk. Dichter dan met een foto kom je niet bij een partij. Als het even kan, druk ik een foto af in mijn boek in plaats van een diagramstand.”

Voor Ton is het duidelijk, dammen is een boeiend spel en dat hoeft niet worden opgeleukt. Ton heeft een goed geheugen. Hij herinnert zich dat hij met Jan Cremer, de schrijver, vergeleken werd. Daar ergerde hij zich aan en het incident zit nog steeds in zijn geheugen. In 1965 stond deze vergelijking in het Haarlems Dagblad en nog wat andere bladen van het GDP. Keller heeft toen nog een brief geschreven naar die journalisten. De openingszin van het artikel was: “Zelfs het hart van Jan Cremer zou verkrampen bij het lezen van de uitspraken van de vijftienjarige Tonny Sijbrands.” Ton Sijbrands kan goed schrijven. Zoals gezegd, zonder de partijen, analyses en diagrammen zou hij een boek kunnen maken voor een veel breder publiek. Maar dat is niet wat Ton wil. “Mijn primaire insteek is toch gewoon die analyses. Ik hoor wel van mensen die niet dammen dat ze het prettig vinden die teksten te lezen. Ik ben primair een damanalysator. Ik speel nog vrij veel na uit schaakboeken, heb een vrij gevuld sociaal leven, kijk veel naar voetbal. Viaplay kijk ik, Engels voetbal, dat vind ik fantastisch om naar te kijken. Met Max Verstappen en formule 1 heb ik niks.” Hij speelt geen gitaar meer. “Ik heb tussen mijn zevende en dertiende zes jaar klassiek gitaarles gehad. Met vriendjes heb ik geprobeerd bandjes te vormen om covers van de Rolling Stones te spelen. Door schrijnend gebrek aan geld heb ik nooit een gitaar kunnen kopen. Treurigheid troef. Thuis speel ik piano.” Harry Kolk: “De Mondscheinsonate ken ik alleen via Ton, die dat speelde op de piano. Dat was mijn eerste kennismaking met klassieke muziek.” Bij Harry thuis in Hoogezand draaiden ze singletjes van de Stones in hun jeugd.

Cuby and The Blizzards fan Tijdens het Brintatoernooi in 1967 heeft Ton Cuby leren kennen. Ze traden op in het Centrumbioscoop/theater in Sappemeer. Na afloop heeft Ton kennis gemaakt met C+B. En toen zei Harry Muskee tegen Ton: kom maar langs in Grolloo. “Toen heb ik een paar weken later een volle week bij hem gelogeerd. In ’73, na de match tegen Andreiko, heb ik zelfs een maand bij hem gelogeerd. Toen woonde hij in de Smetanalaan in Assen, daar heb ik het boek over de match tegen Andreiko geschreven. Een oudere herinnering is dat ze optraden in ‘64, toen hadden we onvoldoende geld om een toegangskaartje te kopen. We hebben aan de muren staan luisteren. Ik weet nog welk nummer ze speelden. I’m in love van T-Bone Walker.”

Mijn Hollands Universum Er komen zeven boeken in deze cyclus Mijn Hollands Uni versum uit. Harry Otten heeft de uitgave van Mijn Hollands Universum mogelijk gemaakt. De eerste vier zijn qua analyses al helemaal af. “Aanvankelijk had ik de eerste vier delen gepland als één deel. Uit te brengen in een cassette, een beetje zoals Hans van der Nap heeft gedaan. Ik had 2500 Wordpagina’s. De inleidende teksten moest ik er nog bij schrijven. Het tweede boek is ver gevorderd.” Ton is enthousiast over Kingsrow. “Het komt regelmatig voor dat mijn analyses niet kloppen. In de overgang van midden- naar eindspel is hij waanzinnig sterk.” Kingsrow zag in het fragment Luteijn-Wiersma iets dat Ton over het hoofd had gezien. Dit fragment zal Ton in het derde deel beschrijven. Hij heeft het alvast in het eerste deel geplaatst en schreef daarbij dat hij er tranen van in zijn ogen kreeg, hij was ontroerd door deze Kingsrowvondst. “Er kunnen allerlei emoties een rol spelen, soms zelfs schaamte. Niet zo lang geleden, in 2003, speelde ik tegen Kees Thijssen in Zwartsluis, bij het WK. Op een gegeven moment, rond de dertigste zet, begreep ik dat mijn omsingelingspogingen tot niets leidden, maar ik kon wel naar remise afwikkelen, dus ik stelde remise voor. Kees zei: hoe moet dat dan, we moeten veertig zetten spelen. Die hebben we toen nog gespeeld.

Toen ik ’s avonds thuiskwam, wees het analyseprogramma Truus aan dat Kees een heel sterke zet had kunnen spelen, die mij in de grootst mogelijke problemen kon hebben gebracht. Die had wij beiden niet gezien. Maar ik weet nog dat ik vuurrood aanliep. De schaamte dat de computer iets zag dat mij in grote verlegenheid zou brengen. Later toen ik onder de douche stond bedacht ik hoe zwart toch remise had kunnen maken.” De delen twee, drie en vier zijn ook af. Ze gaan alle drie over de klaverbladvariant. Deel vijf wordt gewijd aan De Jonghvariant. Deel zes gaat over de Molimardvariant en deel zeven de Hoogland, vroeger Utrechtaanval. Het is te hopen dat Ton Sijbrands erin slaagt deze zeven boeken uit te brengen en dat ze gelezen worden door dammers en niet-dammers. Ton laat nog een fraaie combinatie zien die alle elementen van het damspel in zich dragen. Die willen we u niet onthouden. De liefde voor het spel spat er nog steeds vanaf.

G.L. Gortmans, wit speelt en wint.

De blindsimultaans

Veel mensen kennen Ton meer van zijn blindsimultaans. Die hebben dan ook veel aandacht getrokken. Ton schrijft hierover in zijn boek: “Hoewel ‘gewoon’ dammen natuurlijk al moeilijk genoeg is, heb ik mij in mijn carrière vaak bezondigd aan blinddammen. Zo vaak zelfs dat ik vrees na mijn dood meer nog als “blinddammer” dan als “dammer” te zullen worden herinnerd. (Vooropgesteld natuurlijk dat er überhaupt van enig “herinneren” sprake zal zijn...) Dat lijkt mij- eenieder zij alvast gewaarschuwd- een af- schuwelijk vooruitzicht; het zou in elk geval zéér, zéér onterecht zijn. Maar ik moet toegeven dat ik het er zelf misschien wat naar gemaakt heb...”

Naar aanleiding van een blindsimultaan had Jan Mulder geschreven dat Ton sportman van het jaar moest worden. Op een nieuwjaarsreceptie van de Volkskrant heeft Tons vrouw hem daar nog een keer voor bedankt. “Het blinddammen was niet meer dan een zijpaad- je tegen de achtergrond van mijn carrière. Ik ben primair dammer geweest.” Sijbrands heeft geen behoefte nog eens een officiële partij te spelen. “Het competitie spelen vond ik absoluut niet leuk. Onderlin- ge heb ik altijd wel met plezier gedaan. Ik speel ook geen trai- ningspartijen meer. De laatste partij die ik op de klok heb ge- speeld was tegen René Schaaf- sma in april 2019, toen werd hij zestig. Ik kreeg een telefoontje van zijn vrouw. Ze wist niet wat ze hem cadeau moest geven. Wat hij heel leuk zou vinden was om een partij tegen Ton Sijbrands spelen. We hadden al een paar keer op de club gespeeld. Toen werd ik op een zaterdagochtend opgehaald, hebben we een partij op de club (ADG) gespeeld en ben ik weer teruggebracht met de auto. Dat is mijn laatste partij geweest.”

Tekst: Siep Buurke

Beeld: Johan Wolfard